Üç seneden bu yana yerlerde gezen patates fiyatları fahiş sayılabilecek düzeylere ulaştı. Bu hafta semt pazarlarında, patatesin kilosu 4 lirayı aştı. Elbette üretici fiyatları bu fiyatların yedi sekiz kat altında seyrediyor. Öteden beri tarla ile tez
Patates, genellikle yazlık ana ürün olarak yetiştiriliyor. Nevşehir, Niğde, Afyon ve Bolu illerimizde mayıs başında dikilen patates yaz sonunda hasat ediliyor. İzmir-Ödemiş ve Adana-Ceyhan bölgelerinde ise turfanda yetiştiricilik yaygın olup, bu bölgelerde hasat Mayıs ayı sonunda başlıyor. Günümüzde semt pazarlarında satılan patates turfanda patatestir.
Turfanda patates üretimi, yazlık patates hasadına kadar, üç aylık dönemde, piyasanın ihtiyacı olan miktarı genellikle karşılamaktadır. Yazlık olarak yetiştirilen patatesin hasadından sonra, genellikle pazara arz edilen miktar artar ve fiyatlar düşer. Turfanda patates üretimi, üzerinden kış geçtiği için risklidir ve aynı zamanda verim düşüktür. Bu nedenle fiyatının yüksek olması doğaldır. Ancak bu derece yüksek olması doğal değildir.
Bundan üç ay önce, Kapadokya bölgesinde doğal mağaralarda depolanan patatesin bozulmaya başladığı ve fiyatların düşük olması nedeniyle satış yapılamadığı en çok dillendirilen konulardandı. Hatta hayvan yemi olarak kullanılıp kullanılamayacağı araştırılıyordu. Geçen senenin ürünü olan patatesin önemli bir kısmı atıldı. Dolayısıyla pazara arz edilen miktar düştü. Bunu fırsat bilen vurguncular, turfanda patatesi toplayarak fiyatları yükselttiler.
Patates, üretim maliyetleri en yüksek ürünlerden biridir. Daha dikerken dekara 1500 TL masraf yapılmaktadır. Ardından sulama, çapalama, boğaz doldurma ve hasat işlemleriyle birlikte dekara maliyet 2000 TL'nin üzerine çıkmaktadır. Tarlada fiyatlar 50 kuruş ve altına düştüğünde üretici zarar etmektedir.
Patates üreticilerinin tamamı, üretimde ayni ve nakdi kredi kullanmaktadır. Hasat döneminde kredi takibine düşmemek için ürününü satmak zorunda kalmaktadır. Bunu bilen vurguncular, hasat döneminde fiyatları özellikle düşürmektedirler.
Maliyetler arttıkça patates yetiştiriciliği bütün ürünlerde olduğu gibi azalmaktadır. Bundan yirmi yıl önce patates ekim alanı 2 milyon dekarlarda iken, geçen yıl 1,4 milyon dekara düşmüştür. Verim dekara 3 tonun üzerine çıkmakla birlikte, üretim düşmektedir.
Patates üretimini düşüren önemli faktörlerden biri de solgunluk hastalığı ve patates siğilidir. Bunlarla mücadele maliyetleri artırmaktadır.
Ülkemizde ürün bazlı üretici örgütleri çok yaygın değildir. Ürüne özgü ihtisas örgütleri, hasat, depolama ve pazarlama konusunda daha etkili olabilirler. Patates Üreticileri Birliği, hemen bütün illerde kurulabilir ve üreticinin haklarını korumada, girdi tedarikinden, pazara kadar hemen her alanda etkin görevler alabilir.
Patates, buğday, arpa ve mısırdan sonra en fazla üretimi yapılan ürünlerden biridir. Binlerce çiftçimizin alın terinin vurguncuların eline bırakılması doğru değildir.
Hükümetin hemen her üründe olduğu gibi ithalat kozunu oynamaya kalkması, patates tarımını öldürmekten başka bir işe yaramaz. Üreticinin desteklenmesi, borsaların oluşturulması ve borsaya müdahale en geçerli yoldur. Fındık senelerce Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından alınmak suretiyle üretici korunmuştur.
Elli dekar patates diken küçük aile işletmesi, en az 200 bin TL masraf etmektedir. Bu üreticimiz, 30 kuruşa patates satarken seyredilirse, bir daha patatese dönüp bakmaz. Bir yıl önce Bursa İnegöl'de patatesin 30 kuruşa düştüğünü, Nevşehir'de depodan kamyona patates sarma maliyetinin, kamyona sarılan patatesle ancak ödendiğini unutmayalım.