Bitkisel et, bitkisel yumurta, etsiz but (tavuk), bitki bazlı peynir, sodyumsuz tuz gibi henüz soframızda görmediğimiz gıda adaylarının bazıları yola çıktı, bazıları ise çıkmak üzere. Tüketiciyi yakından ilgilendiren bu yeniliklerin ana nedeni, salt müteşebbislerin ticari ilgisi değil. Önümüzdeki yıllarda bir milyara ulaşacak olan farklı-lüks tüketime meyilli orta sınıfın yanında, iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği tarımsal üretimlerindeki kısıtlar olabilir. Söz konusu ürünlerden yalnız bitki bazlı ette, 2030 yıllarında 85 milyar US dolarlık ciro beklenmekte[1].
Uluslararası Gıda Politikaları Araştırma Enstitüsünün (International Food Policy Research Institute (IFPRI)) yayınladığı bir rapora göre 2050'lere doğru, bugün tükettiğimiz gıda miktarının %70 artırılması gerekmektedir. Söz konusu artışın, et için %80 ve tahıl için %52 civarında olması tahminlenmiştir. Bu da günümüzde 260 milyon tonluk dünya et üretiminin 2050'lerde 455 milyon tona çıkarılması gerekeceği anlamına gelir.
Günümüz insanı, çevre konuları ile alabildiğine fazla ilgilenmektedir. Bu bağlamda tarımın çevreye olumsuz katkısı dile getirilirken, hayvancılık öne çıkarılmaktadır. Dünyanın kısıtlı "su" yunun kullanımı ile ilgili olarak gıda kaynaklarımızı irdelersek, bir kilo sebze için 322 litre, bir kilo meyve için 962 litre su tüketilirken, bir kilo tavuk eti için 4325 litre, bir kilo koyun eti için 8763 litre ve bir kilo sığır eti için 8763 litre su gerektiğini görürüz. İşte bu açıdan et tüketimimizin azaltılması için öncelikle akademisyenler kollarını sıvadılar. Daha 2013'lerde, bilim adamlarınca, bitkisel etin laboratuvarlarda elde edilebileceğini sergilemeye başladılar. Bununla da yetinmeyip, olay ticari boyutlara taşındı (Maastricht Üniversitesi, Hollanda, Prof. Mark Post, (şirketi: Mosa Meat)).
Amerikada ise, bu yönde kurulan yeni girişimler, örneğin Memphis Meats, Cargill, Tyson Food, Bill Gates, Richard Bronson gibi tanınmış firma ve yatırımcılar tarafından da ticari olarak desteklenmektedir.
İsrail'li yeni girişimci "Supermeat" i ise Alman PHW gurubu satın alma işlemlerini başlattı bile.
"Modern Meadow", Horizons Ventures, Sequoia Capital ve PayPal gibi yatırımcılardan destek alarak laboratuvarında et ve deri üretmeye başladı.
Bu ara diğer bir ABD firması "Justforall" bitki bazlı tavuksuz piliç etini 2019 sonlarına doğru market raflarında olacağını duyurmuştu[2].
Solazyme, geleneksel ürünlerden daha az kalori, daha az doymuş yağ ve daha az kolesterol içeren %100 mikro alglerden üretilen bir yumurta alternatifini (VeganEgg) piyasaya sürdü. Onlarca yatırımcıdan destek sağlamış durumda.
Yumurtanın yerini tutacak bitki bazlı başka bir ürün, diğer girişimci Hampton Creek'in "Just Mayo" ve "Just Cookies" adları ile şimdiden market raflarında. Tabiiki onlarca yatırımcıdan sağlanan desteklerle.
Sodyumsuz tuz. Tuzda sodyumu devreden çıkarıp potasyumu devreye sokan girişimci Tom Manuel'in "NuTek Salt"ının yatırımcısı Khosla Ventures.
Harvard Üniversitesi'nden üç arkadaş tarafından kurulan Six Foods, altı ayaklı yaratıklardan elde edilen gıdaların gücüne inanıyor: böcekler. İlk ürünü "Chirp Chips" fasulye, pirinç ve un destekli. Chirp Chips, normal patates cipsinden üç kat fazla protein içermektedir.
Badem sütü ve Tayland cevizi sütü kullanan Kite Hill, frenk soğanı, mantar ve dere otu karışımları ile Coastanoa, White Alder, ve Ricotta gibi birçok peynir çeşidi pazarlamakta. Bu peynirler yüksek oranda yağ yerine, sadece dört doğal bileşen içermektedir: pastörize fındık sütü, kültürler, enzimler ve tuz. Bu girişimcinin yatırımcısı da Khosla Ventures'dır.
FinlessFoods ise hücre kültüründen yararlanarak, nesli tükenme noktasına gelen kırmızı ton balığı etini, yapay olarak, karada üretmeyi hedeflemektedir.
1900'lü yıllarda bir civciv ancak 112 günde pazarlanabilirken, bu süre günümüzde 45 güne indirilmişti. Acaba biyoekonomi bizlere daha neler sunacak. Yahut sunabilecek mi? Görüldüğü kadarı ile olayın ekonomik boyutu o kadar önemli ki, ABD hayvancılık lobisi (Cattlemen's Association) bitki kaynaklı temiz etin yasaklanması için harekete geçti bile[3].
Nazimi Açıkgöz
Not: Bu makalenin özetine "http://blog.milliyet.com.tr/yarinin-yeni-gidalari-yolda/Blog/?BlogNo=615244" linki ile ulaşılabilir.
[1] http://blog.milliyet.com.tr/bitkisel-et-pazari-85-milyar-dolar/Blog/?BlogNo=610162
[2] https://www.justforall.com