Misafir konuşmacı Mevlana'nın hikmetlerinden bahsederken, Şems-i Tebrizi le aralarındaki bir konuşmayı nakletmek istedi. Konuşma ortamının resmini çizerken de "Mevlana ve Şems-i Tebrizi bir yandan sohbet ederken bir yandan da domates salatası yemekteydiler"gibi bir cümle sarf etti.

Konuşmacının işkembe-i kübradan sallamasına gülerken, cahilliğine de bir o kadar kızdım.

Domates Osmanlı Devleti'ne 20 yüzyılın hemen başlarında girdi. Bırakın Mevlana'yı II. Abdülhamit domates yedi mi bilemem.

Peki, Osmanlı döneminde halk ve saray hangi sebze ve meyveleri tüketmekteydi?

Halkın ana gıda maddesi buğday idi. Buğdayı rapa, pirinç ve mısır takip ederdi.

HASADIN YÜZDE 10'U ALINIRDI

Rumeli ve Anadolu'da yetişen sebze ve meyveler nelerdi?

Bilindiği gibi Osmanlı Devleti klasik dönemde hemen her yetişen tarım ürününden öşür-onda bir- vergisi almaktaydı. Her mahalle ve köyün vergileri de tahriri defterlerinde kaydedilirdi. Meyve ve sebze ile ilgili ürünler tahrir defterlerinde farklı başlıklar altında yazılmıştır.

Bazen öşr-i meyve, öşr-i bostan, öşr-i sebze veya öşr-i meyve ve sebze şeklinde kaydedilmiştir. Her meyve ve sebze her belgede ayrı adlar altında yazılabilmiştir. Araştırmacılar açısından bunun da meyve ve sebze çeşitlerinin adlarını belirlemede ciddi sıkıntılar çıkardığını söylemek gerekir.

Meyve sebze ile ilgili tahrir defterlerinde tespit edilen ve öşrü ödenen ve kayıtlarda bulunan meyve ve sebzelerin bazıları şunlardır: Öşr-i sebzevat, eşcar-ı cevz, badem, mal-i sayfi, öşr-i piyaz, harac-ı bağat, bağ-ı kürüm, mukataa-i bağat, resm-i kürüm, resm-i bağat, öşri- meyve, öşr-i bostan, öşr-i piyaz ve sebze, öşr-i bezelye, öşr-i cevz, öşr-i girdekan ve'lmeyve, resm-i meyve ve bağçe, öşr-i bağat, mive, resm-i meyve, resm-i besatin, öşr-i bağ, bağçe-i narence, bağçe-i turunç, harac-ı kürüm, öşr-i bağ ve bahçe, öşr-i emrud, emrud ve zeytün, incir ve enar, öşr-i bostan ve meyve, öşr-i bostan ve cevz, öşr-i harnub, öşr-i havuç, öşr-i incir, öşr-i bağ-ı meviz, resm-i bostan, mukataa-i bağ ve bahçe, resm-i bostan ve piyaz, şıra-ı bağat ve eşcar, zemin-i bağçe, zemin-i bağ, bostan ve bağ, bağ, bostan, şıra-i bağat ve cevz, mahsul-i kelek, şıra-i kürüm vb.

ANADOLU'DA YETİŞEN SEBZE VE MEYVELER

İbrahim Solak'ın Osmanlı Döneminde Yetiştirilen Sebze ve Meyveler, adlı makalesinde Anadolu'da yetiştirildiği bildirilen başlıca meyve ve sebzeler; alıç, armut, ayva, badem türleri, böğürtlen, erik, can eriği, ceviz, çilek, dut, elma, fındık, fıstık, harnub (keçiboynuzu), hurma, incir, karpuz, kavun, kayısı, mandalin, şeftali, kestane, kiraz, koruk, limon, muz, nar, palamut, portakal, turunç, şeftali, üzüm, vişne, muşmula, üvez (muşmulaya benzer), zerdali ve zeytin, sebzeler; asma kabağı, asma yaprağı, bakla, bal kabağı, balçık, bezelye, börülce, çalı fasulyesi, dereotu, ebe gümeci, enginar, fasulye, havuç, hıyar, hindiba, hisarcuk kurusu, ıspanak, kabak, karnabahar, kereviz, kızılcık, kişniş (kuş üzümü), kuzukulağı, lahana, marul, maydanoz, nane, pancar, patlıcan, pırasa, sakız kabağı, salatalık, sarımsak, semizotu, soğan, taze bamya, turp, yeşil biberdir.

Naim ÖZDAMAR