Türkiye dünya genelinde üzüm yetiştirilen ülkeler içinde alan olarak dördüncü, üzüm üretimi bakımından ise miktar olarak beşinci, verim bakımından ise dokuzuncu sırada yer almakta.
Türkiye bağlarında üretilen üzümlerin yaklaşık yüzde 30'u sofralık, yüzde 35'i kurutmalık yüzde 30'u pekmez, pestil, sucuk, şıra ve yüzde 2-5'i de şaraplık olarak değerlendirilmektedir. Bu da en az önemin şaraplık üzüme verildiğini göstermektedir.
Şaraplık üzüm açısından Türkiye, İspanya, Fransa ve İtalya'nın ardından dördüncü sırada, dünyada bağ arazisi yönünden de dördüncü sıradadır.
Ancak İspanya, Portekiz ve İtalya'da üretilen üzümlerin yüzde 90'ı şaraba dönüşürken, Türkiye'de bu oran yüzde 2'de kalmaktadır. Ülke bazında verilere bakıldığında, şarap tüketiminde Fransa yılda kişi başına 55 litre ile başı çekerken Türkiye'de bu oran yılda bir litre civarındadır. Türkiye hala üzümü içen değil de, yiyen bir ülke konumundadır.
Avrupa'da başta Fransa ve İtalya olmak üzere şaraplık üzüm çeşitleri ekolojik üztünlüğe sahip tarım ürünleri sınıfında değerlendirilmekte olup özel yasa, yönetmelik ve yazılmamış hükümlerle korunmaktadır. Bizde ise şaraplık üzüm üvey evlat muamelesi görmekte. Hâlbuki şaraplık üzüm, hem ihracatı hem de turizme yönelik iç satışları ile ülke için önemli bir gelir kaynağı olabilecek durumdadır. Çünki bizim şaraplık üretim maliyetimiz diğer batı ülkelerine göre oldukça düşüktür.
Şarap ihracatının kuru üzüm ve sofralık yaş üzüm değerlerinin arasında çok küçük kalmasına rağmen oranlama yapıldığında 1220/ton ile en yüksek katma değeri sağladığı görülüyor.
Bu yüksek katma değeri sağlamasına rağmen Türkiye şarap sektörü önemli sorunlar yaşıyor. Oysa şarap, tarım ürünleri içinde katma değeri en yüksek olan üründür, bir kilo üzüm bir dolar civarındayken, kaliteli bir şişe şaraba ödenecek bedel bunun 50 katı olabilmektedir.
2014 yılında Fransa 10,6,İtlaya ise 6,8 milyar dolarlık şarap ihracatı gerçekleştirilmiştir.İspanya'nın ihracatı ise 3,4 milyar dolardır.
Türkiye'de yaklaşık 300 çeşit şarap üretilmektedir, ancak uluslararası piyasada Türk şarabının değeri ve payı çok düşüktür .Türkiye'nin şarap ihracatı ise bu rakamların yanında gayet komik kalmaktadır.11 milyon dolar. Dünya şarap üretiminde ve ticaretinde Türkiye'nin payı yüzde 0.11'dir. İhraç edilen şaraplar çok az miktarda şişelenmiş olarak, daha büyük miktarda ise dökme olarak satılmaktadır.
Kırbaşoğlu'nun araştımalarına göre sektörün başlıca sorununu kayıt dışılık oluşturmaktadır, üretimin üçte ikisi kayıt dışıdır. Gerçekte piyasaya arz edilen ürün miktarının 110 milyon litre olduğu tahmin edilmekle birlikte, kayıtlı miktar sadece 30 milyon litre civarındadır
2005 yılında yayınlanan BMM Bağcılık ve Alkollü İçecekler Araştırma Komisyonu Raporu'na göre, yaş üzümü şaraba dönüştürerek satılması veya ihraç edilmesi durumunda kuru veya yaş üzüme göre yüzde 100'den fazla karlılık ve katma değer elde edilmesi mümkündür
Müslüman şarap üretmez kanaati yaygın. Ancak bir şeriat ülkesi olan Malezya 38 milyon dolar tutarında şarap ihraç etmiştir.
NAİM ÖZDAMAR
AYDIN / BUHARKENT ZİRAAT ODASI