Olgunsoy, gündemden düşmeyen gıda konusuna dikkat çektiği yazısında önemli saptamalarda bulunuyor.
İlk çağlarda insanlar tamamen organik besleniyordu. Daha çok çiğden yiyecekler, ya da tabiatta doğal yoldan kendi kendine mayalanmış besinlerle besleniyorlardı. Giderek ateşte pişirme, haşlama, kavurma, kızartma vs. gibi ısıl işlem görmüş gıdalar insanların mönüsüne girdi. Daha sonraları soğuk yerlerde depolanarak bekletilen yiyecekler, tuzlanarak, kurutularak saklanan yiyecekler, insanların sofrasına gelmeye başladı. Aslında bu yiyecekler "gerçek yiyecekler" di. Bu günkü gibi işlenmiş, dondurulmuş, katkı maddeli, kimyasal ilaveli veya konserve yapılmış gıdalar değildi. Ben bu tür yiyeceklere "nylon yiyecekler" diyorum. Ancak günümüzdeki yaşam şartları,bu tür işlenmiş gıdaları en hijyenik, insan bünyesine en uygun şekilde ve yararlarını yitirmeden, raf ömrü sağlayarak insanlara sunmayı zorunlu kılıyor. Bunu yaparken de bir çok işleme yöntemi yanında, çeşitli katkı maddeleri de kullanmak gerekiyor. Bu maddeler, öncelikle gıdaların bozulmadan insanların önüne gelmesini sağlama amaçlı. Ayrıca tad, renk, koku gibi yemeğin albenisini arttırmaya yönelik ilave edilen maddeler de var. Bunlar kimyasal olduğu gibi, doğal da olabiliyorlar. Bu maddelere "katkı maddeleri" dediğinizde hemen toplumdan tepki geliyor. Tabii ki gerçek yiyecek peşinde olacağız ama güncel yaşam şartları ve teknolojik zorunluluklar nedeniyle de, ilave edilebilecek bu maddelerin, sağlık otoritesi tarafından kontrolü, disipline edilmesi, kategorize edilmesi gereği de var. Hele "E" kodlu gıda katkı maddelerine olağanüstü bir tepki var. Bu tepkinin, konunun tam anlaşılamaması nedeniyle olduğu kanısındayım. Ben bile bu "netameli" konuyu yazarken tedirgin oluyorum. Ancak, ya hazır gıda hiç yemeyeceğiz, ya da doğru katkı maddelerinin, doğru miktarda gıdalarda olmasına karşı çıkmayacağız. Kırk katır mı, kırk satır mı sorusuna cevap gibi bir şey.
ŞU MEŞHUR 'E' KODU DENEN ŞEY
Şu meşhur "E" kodu Avrupa Birliği'ni simgeliyor. Güvenlik testlerinden geçmiş, gıdalarda kullanımında sakınca olmayan, katkı maddelerine AB, "E" kodu ve bir numara veriyor. Bu numaraların tüketici tarafından ne anlama geldiği araştırılmalı, hatta bilinmeli ve gıda ambalajlarının üzerinde mutlaka yazılması takip edilmeli. Yoksa üretici bu tepkiden çekinip, zorunlu olduğu halde, içine hangi katkı maddesi koyduğunu yazmama yoluna gidiyor, bu daha riskli bir durum yaratıyor.
Avrupa Birliği Avrupa Gıda Katkıları Federasyonu ve Gıda Enzimleri Federasyonu'nun güvenlik testlerini geçmiş ve gıdada kullanılmalarında sakınca olmayan katkı maddelerine bir referans numarası veriliyor. "E" kodu ile başlayan bu no, Codex Alimentarius komitesi tarafından da kabul ediliyor. Bu kodeks FAO (Dünya Gıda Tarım Organizasyonu) ve WHO (Dünya Sağlık Organizasyonu) ortaklığında kurulan bir komite tarafından yayımlanan ve gıda standartlarını düzenleyen bir kodekstir ve Türk Gıda Kodeksi'nin de kaynağı, bu kitaptır ve bir anlamda "gıda kanun" kitabı diyebiliriz.
Türk gıda kodeksinde 300 civarı katkı maddesi vardır. Bunların en önemlilerinin listesini aşağıda bulacaksınız. Bunların gıda içerisindeki oranları da önemlidir. Az miktarda zararsız olan, miktar arttıkça zararlı olabilir. Ayrıca hemen hemen herkesin bildiği, örneğin sodyum nitrit (E250), nitrat (E251) işlenmiş et ürünleri içinde koruyucu, MSG(E621) Çin tuzu, denen, mono sodyum glutamat, tat verici olarak birçok üründe bulunuyor ve bunların içinde olduğu ürünlerin sık ve fazla miktarlarda tüketilmesinin de zararlı olduğu hemen hemen herkesçe biliniyor. Bu durumda hiç sosis, salam, sucuk tüketmemek mi, yoksa sınırlı tüketmek mi ikilemi arasında kalıyorsunuz. Bu sadece kişinin seçimine kalıyor. Buna benzer aşağıdaki listede daha birçok madde var. Ha bir de problemsiz vitamin C (E300), E vitamini (E306) yada citrik acit, limon asidi (E330) gibi maddeler de var.
NYLON GIDALARA MECBUR MUYUZ?
Güncel yaşam şartları, raf ömrü sağlama ve teknolojik olarak, hazır gıdalarda bunlar zorunlu olarak kullanılıyor. Sonuçta zararlarını yada zararsızlıklarını bilerek tüketmek kişinin seçimi oluyor. Yazımın başında da belirttiğim gibi keşke işlemden hiç geçmemiş "gerçek" gıdalarla beslenebilsek. Ama nylon gıdalara mecburuz gibi bir sıkıntımız var.
Aşağıda ki "E" kodlu katkı maddelerinin önemlilerinin listesini isterseniz kesin saklayın. Aldığınız ürünlerin etiketlerinden, kullanıldığını gördüğünüz numara hangi maddeye karşılık geliyor kontrol edin, sonra da bu maddenin ne kadarının zararlı olabileceğini kontrol ederek, tüketeceğiniz ürün miktarını tespit edin. Ya da işlenmiş gıda hiç tüketmeyin. Ama galiba bu son söylediğim pek mümkün değil.
"E" KODLU KATKI MADDELERİ LİSTESİ
|
E 260 Asetik asit
E 261 Potasyum asetat
E 262 Sodyum asetatlar
E 263 Kalsiyum asetat
E 270 Laktik asit
E 290 Karbon dioksit
E 296 Malik asit
E 300 Askorbik asit
E 301 Sodyum askorbat
E 302 Kalsiyum askorbat
E 304 Askorbik asidin yağ asidi esterleri
E 306 Tokoferolce zengin ekstrakt
E 307 Alfatokoferol
E 308 Gamatokoferol
E 309 Deltatokoferol
E 322 Lesitinler
E 325 Sodyum laktat
E 326 Potasyum laktat
E 327 Kalsiyum laktat
E 330 Sitrik asit
E 331 Sodyum sitratlar
E 332 Potasyum sitratlar
E 333 Kalsiyum sitratlar
E 334 Tartarik asit (L(+) (-))
E 335 Sodyum tartaratlar
E 336 Potasyum tartaratlar
E 337 Sodyum potasyum tartarat
E 350 Sodyum malatlar
E 351 Potasyum malat
E 352 Kalsiyum malatlar
E 354 Kalsiyum tartarat
E 380 Triamonyum sitrat
E 400 Aljinik asit
E 401 Sodyum aljinat
E 402 Potasyum aljinat
E 403 Amonyum aljinat
E 404 Kalsiyum aljinat
E 406 Agar
E 407 Karragenan
E 407 a İşlenmiş eucheuma seaweed
E 410 Locust bean gum/keçiboynuzu gamı
E 412 Guar gam
E 413 Tragakant/ Kitre gamı
E 414 Akasya gamı/Gam arabik
E 415 Ksantan gam
E 417 Tara gam
E 418 Jellan gam
E 422 Gliserol
E 440 Pektinler
E 460 Selüloz
E 461 Metil selüloz
E 463 Hidroksipropil selüloz
E 464 Hidroksipropil metil selüloz
E 465 Etil metil selüloz
E 466 Karboksimetil selüloz
Sodyum karboksimetil selüloz
E 469 Enzimatik hidrolize karboksi metil selüloz
E 470 a Yağ asitlerinin sodyum, potasyum ve kalsiyum tuzları
|
E 470 b Yağ asitlerinin magnezyum tuzları
E 471 Yağ asitlerinin mono ve digliseritleri
E 472 a Yağ asitlerinin mono ve digliseridlerinin asetik asit esterleri
E 472 b Yağ asitlerinin mono ve digliseridlerinin laktik asit esterleri
E 472 c Yağ asitlerinin mono ve digliseridlerinin sitrik asit esterleri
E 472 d Yağ asitlerinin mono ve digliseritlerinin tartarik asit esterleri
E 472 e Yağ asitlerinin mono ve digliseritlerinin mono ve diasetil tartarik asit esterleri
E 472 f Yağ asitlerinin mono ve digliseritlerinin karışık asetik ve tartarik asit esterleri
E 500 Sodyum karbonatlar
E E 503 Amonyum karbonatlar
E 504 Magnezyum karbonatlar
E 507 Hidroklorik asit
E 508 Potasyum klorür
E 509 Kalsiyum klorür
E 511 Magnezyum klorür
E 513 Sülfürik asit
E 514 Sodyum sülfatlar
E 515 Potasyum sülfatlar
E 501 Potasyum karbonatlar
E 516 Kalsiyum sülfat
E 524 Sodyum hidroksit
E 525 Potasyum hidroksit
E 526 Kalsiyum hidroksit
E 527 Amonyum hidroksit
E 528 Magnezyum hidroksit
E 529 Kalsiyum oksit
E 530 Magnezyum oksit
E 920 L-sistein (1)
E 938 Argon
E 939 Helyum
E 941 Azot
E 942 Azot oksit
E 949 Hidrojen
E 948 Oksijen
E 1103 İnvertaz
E 1200 Polidekstroz
E 1404 Okside edilmiş nişasta
E 1410 Mononişasta fosfat
E 1412 Dinişasta fosfat
E 1413 Fosfatlandırılmış dinişasta fosfat
E 1414 Asetillendirilmiş dinişasta fosfat
E 1420 Asetillendirilmiş nişasta
E 1422 Asetillendirilmiş dinişasta adipat
E 1440 Hidroksi propil nişasta
E 1442 Hidroksi propil dinişasta fosfat
E 1451 Asetillendirilmiş okside nişasta
E 1450 Nişasta sodyum oktenil suksinat
|
*Nylon ya da Naylon (Polyamid PA) Dünyada üretilen ilk sentetik lif.