Tarım Danışmanı; yeni bilgi ve teknolojiyi belirli bir ücret karşılığında üreticiyle buluşturan meslektaşlarımıza denir. Danışmanın tamamen bağımsız olarak çalışması gerekmektedir. Bu bir mecburiyettir. Çünkü bağımsız olamayan bir danışman yeni gelişmeleri takip etmekte ve bunları geliştirme konusunda yetersiz kalabilir. Bağımsız bir danışmandan kastımız; herhangi bir ziraat odası, kooperatif, birlik, ihracat firması, sebze meyve komisyoncusu, ilaç firması, gübre firması ilaç bayisi vs. bağımlı olmamalıdır. Danışmanlar her zaman bu paydaşları ile ortak çalışmalar yapmalı fakat kesimlikle bu çalışmalar onun bağımsızlığını engelleyici veya onu kısıtlayıcı boyutlara ulaşmamalıdır.
Danışmanlık hizmeti toprak hazırlığı ile başlar ve üretim sonuna kadar devam eder. Bu aradaki zamanda danışman üretim alanını düzenli aralıklarla kontrol eder ve gözlem ve teşhisine göre bakım, gübreleme ve ilaçlama reçetesini keser uygulamak üzere üreticiye verir.
Danışmanlık sistemi en baştan itibaren yanlış kurgulandığından dolayı sorunlar hiçbir zaman azalmamıştır. Doğru danışmanlık sistemi üreticinin problemi doğrultusunda ihtiyaç olan ve doğru uzman kişiyle üretim sezonu boyunca birlikte çalışmasıyla ortaya çıkan sistemdir.
Danışmalık sistemi 2000 li yılların başlarında ilaç kalıntısı problemlerinin ortadan kaldırılması için tamamen özel sektör içerisinden yapılmak istenen ve ortaya çıkarılan bir sistemdir. İlaç kalıntısı problemleri danışmanlık sistemi ile çok ilerleme kat etmiş olmasına rağmen halen bu konuda ki sıkıntılar ihracatımız önündeki en büyük engel olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tarım bakanlığının düşüncesinde olan sistem ise Targel personelleri ve destekleme alan danışmanlardan ibarettti. Bu sebeple zamanı dolan targel projesi sonlandırıldı ve köylerde hizmet veren meslektaşlarımız bakanlığın bünyesinde istihdam edilemeye başlandı. Desteklemeye bağımlı çalışan danışmanlar ise destekleme kalkınca devamlılık gösteremediler. Şu anda saha da desteklemeden önce de olduğu gibi hizmeti sunan ve ödemesini çiftçiden alan danışman arkadaşlarımız hizmet vermeye devam etmektedir. Aslında danışmanlık sisteminin sonlandığı gibi bir durum söz konusu değildir. Ama akıllarda danışmanlık ile destekleme birlikte düşünüldüğü için destelemenin kalkmış olması danışmanlığında bittiği gibi bir algıya sebep olmaktadır. Tabi bu doğrudan etki etmese bile dolaylı olarak olumsuz bir etki yaratmaktadır.
Tavsiyeler;
Danışmanlık sistemi yukarıdan kontrolle değil aksine tamamen üretimin içinden ne yapılırsa bu sorun çözülür? Sorusuna cevap olarak doğmuş bir sistemdir. Bu sebeple yukarıdan öyle olsun böyle olsun denilerek veya nasıl oluru düşünülmeden çıkarılan yönetmelikler ile yönlendirilemez. Üretimden tüketime kadar zincirde oluşan sorunlar yine bu sorunları yaşayan kişilerin ve uzmanların değerlendirmeleri ile doğru bir sistem elde edilebilir.
Danışmanların serbest tarım danışmanı veya danışmanlık şirketleri olarak faaliyet göstermeleri sağlanmalıdır. Danışmanlar oda, kooperatif, birlik vs bünyesinde değil kendi nam ve hesabına çalışmalıdır ki kendini geliştirip talep edilebilirlik sağlasın.
Danışmanların ofis açması, kendi SGK ve vergi ödemelerini yapması sağlanmalıdır.
Danışmanlık desteklemesi yapılacaksa üreticiye destek verilerek, talebin üreticiden gelmesi sağlanmalıdır.
Danışmanlara ofis kurma, araç alma, işletme kredisi gibi konularda destekleme sağlanmalıdır.
Danışmanlara bazı konularda yetki verilmelidir. Örneğin üretici kayıt defteri onaylanması, çiftçi kayıt sistemine kayıt yapılaması gibi.
Tarımsal yayım ve danışmanlık yönetmeliği ile Bitki koruma ürünleri reçeteli satış yönetmeliği birleştirilmeli ve yetki alan danışmanlar arazi kontrollerinden sonra reçete keserek sistemin doğru bir şekilde işlemesi sağlanmalıdır.
Danışmanın yaptığı işin bedelini başka bir kurumun belirlemesi sisteme zarar verecektir. Bu konudaki belirlemeyi Tarım Danışmanları Derneği yapmaktadır. Bu belirle o bölgedeki koşullara, iş şartlarına bakılarak hazırlanmaktadır. Hem üreticinin hem de danışmanın hakları gözetilmektedir.
İBRAHİM AKBULUT
UZMAN TARIM DANIŞMANI