Rusya-Ukrayna tahıl anlaşması, küresel gıda fiyatlarının sabit kalması ve kıtlığın önlenmesi açısından kritik bir öneme sahip olduğu için dünya genelinde yakından takip ediliyordu. Ancak 17 Temmuz 2023'te, beklenmedik bir gelişme yaşandı ve Rusya tahıl ve diğer gıda maddelerinin Karadeniz'deki deniz ablukasını geçmesine izin veren bir yıllık anlaşmadan çekildiğini açıkladı. Dahası, sadece iki gün sonra Ukrayna'nın Odesa tahıl limanı bombalandı ve 60.000 tondan fazla tahıl imha edildi.

Bu gelişmeler, tarımsal ürünlerin sevkiyatı için önemli bir geçiş güzergahı olan Karadeniz bölgesini vuran bir kriz yarattı. Avrupa, Orta Doğu ve diğer bölgelerde buğday, mısır ve soya fasulyesi gibi ürünlerin maliyetleri hızla yükseldi ve bunun sonucunda gıda fiyatları arttı.

Tahıl Anlaşmasının Önemi ve Ukrayna'nın Rolü

Ukrayna, dünya genelinde önemli bir tarımsal üretim merkezi olarak bilinmektedir. Özellikle Avrupa'nın ekmek sepeti olarak anılan Ukrayna, buğday, arpa, ayçiçeği ürünleri ve mısır gibi ürünlerin önemli bir tedarikçisidir. Dünyanın en verimli topraklarından biri olan çernozem toprağına sahip olması, Ukrayna'yı tarım ürünleri açısından zenginleştiren temel etkenlerden biridir. Savaş öncesinde, dünya genelinde 400 milyondan fazla insan, Ukrayna'dan gıda maddelerine güveniyor ve bu ülkenin tarımsal üretimi küresel gıda tedarik zincirinin önemli bir parçasını oluşturuyordu.

Gıda Fiyatlarındaki Artış ve Kıtlık Tehlikesi

Savaş öncesinde bile küresel düzeyde kıtlık artışı gözlenmekteydi. Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi, durumu daha da kötüleştirdi ve küresel gıda fiyatlarını etkiledi. Birleşmiş Milletler'in raporlarına göre, 2019-2022 döneminde 122 milyondan fazla insan, iklim değişikliği, COVID-19 salgını ve Ukrayna'daki savaşın etkilerinin birleşimiyle açlığa sürüklendi. Araştırmacılar, küresel açlığın en azından 2000'li yılların başından bu yana en yüksek seviyede olduğunu öne sürdü.

Tahıl anlaşmasının çöküşü, dünya genelinde gıda fiyatlarını %23'ten fazla düşürdü ve gıda tedarik zincirini ciddi şekilde etkiledi. Rusya'nın Ukrayna limanlarına yönelik ablukası nedeniyle, küresel pazarlara yönelik en az 25 milyon ton Ukrayna tahılı sıkışıp kaldı ve gıda fiyatları hızla arttı. Küresel bir gösterge olan Chicago buğday vadeli işlemleri, Rusya'nın anlaşmadan çekilmesinden bu yana yaklaşık %17 artış gösterdi.

Rusya'nın Çekilme Nedenleri ve Olası Sonuçları

Rusya, tahıl anlaşmasından çekilme nedenini, kendi gıda ve gübrelerini daha fazla sevk etmek istemesi olarak açıkladı. Ancak bazı uzmanlar, Rusya lideri Vladimir Putin'in açlığın arttığı bir dönemde gıdayı silah olarak kullanabileceği endişesini dile getiriyor. Rusya'nın Ukrayna limanlarına yönelik saldırıları, Ukrayna'nın ihracatını ciddi şekilde etkileyerek küresel gıda tedarik zincirine zarar vermiştir.

Ukrayna'nın geleceği ve küresel gıda tedarik zinciri için bu durum oldukça kritik bir döneme işaret ediyor. Ukrayna'nın tarımsal üretimindeki düşüş ve limanlara yönelik saldırılar, ülkenin önemli bir gıda tedarikçisi olarak rolünü zayıflatmış durumda. Umarız iyi niyet galip gelir ve Ukrayna'nın hayati ihracatı devam eder, aksi takdirde küresel gıda sistemi ciddi bir tehdit altında kalabilir ve kıtlık tehlikesi daha da büyüyebilir.