Jim Mann, bir taş ocağında gürültülü makinelerin arasında çömelmekte ve avucunda bir avuç küçük siyah taş tutmaktadır. Bu küçük bazalt parçaları, 'geliştirilmiş kaya ayrışması' adı verilen bir süreç sayesinde iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayabilir.
BM bilim insanları, sera gazı emisyonlarının azaltılmasının tek başına yeterli olmadığını, karbondioksitin atmosferden uzaklaştırılmasının da gerektiğini belirtmektedir. Karbon tutma yöntemleri arasında ağaç dikimi ve doğrudan hava yakalama (DAC) bulunmaktadır, ancak her birinin kısıtlamaları vardır.
Geliştirilmiş kaya ayrışması ise doğal ve insan yapımı yöntemlerin bir kombinasyonudur. Bu süreç, yağmur ve kaya arasındaki temas miktarını artırarak karbonu daha hızlı uzaklaştırmayı hedefler. Jim'in şirketi UNDO, bu süreci kullanarak bazalt parçalarını toplamaktadır.
Geliştirilmiş kaya ayrışmasının bir örneği, Edinburgh'daki bir taş ocağında gerçekleşmektedir. UNDO, 12 milyon sterlinlik bir yatırım alarak operasyonlarını büyütmeyi planlamaktadır. Bu süreç, bazalt parçalarının yağmurda hava alarak atmosferden karbondioksiti uzaklaştırmasına dayanır.
Yerel çiftçiler de bu sürece katkıda bulunarak gezegene yardımcı olmakta ve karşılığında ücretsiz gübre elde etmektedirler. Ayrıca bazaltın, mahsul verimini ve otlatma kalitesini artırdığı da gözlemlenmiştir.
Ancak bazı uzmanlar, karbon giderme tekniklerinin emisyonları azaltma önceliğinden uzaklaştırabileceği ve karbon yoğun yaşam tarzlarını sürdürmek için bir gerekçe olarak kullanılabileceği konusunda endişelerini dile getirmektedir.
UNDO'nun önümüzdeki yıllarda hızla ölçeklendirme planları bulunmaktadır ve Microsoft gibi büyük destekçilerden de destek almaktadır. Proje, 25.000 ton bazaltın İngiltere'deki arazilere serpilmesini içermektedir.
Ancak, bazaltın öğütülmesi, taşınması ve dağıtılması için gereken enerji ve emisyonlar konusunda bazı sorular ve zorluklar bulunmaktadır.
UNDO'nun hedefi, bu yıl 185.000 ton bazalt serpmek ve 2025 yılına kadar bir milyon ton karbondioksiti ortadan kaldırmaktır. Ancak, dünya genelindeki toplam emisyonlar düşünüldüğünde, bu hala küçük bir miktar olarak kabul edilmektedir.
Uzmanlar, bu tür karbon giderme yöntemlerinin standartlaştırılması ve daha geniş ölçekte kullanılması gerektiğini belirtmektedir. Ancak, geliştirilmiş kaya ayrışmasının, arazi kullanımı ve karbon giderme faydalarının yanı sıra diğer avantajları da beraberinde getirebileceği düşünülmektedir.
Sonuç olarak, geliştirilmiş kaya ayrışması iklim değişikliğiyle mücadelede umut verici bir yöntem olabilir, ancak daha fazla araştırma ve ölçeklendirme gerekmektedir.
bbc.com