Sofralık, şaraplık ve kurutmalık olarak 4 milyon ton üzüm üretimi yapan Türkiye, çekirdeksiz kuru üzümüyle dünyada ünlü. TÜİK verilerine göre 30 yıl önce 5.9 milyon dekar alanda 3 milyon 350 bin ton üzüm üretilirken, geçen yıl üretim alanı 4.3 milyon dekara gerilemesine karşın üretim miktarı 4 milyon tona çıktı. Bunun 1 milyon 990 bin tonunu sofralık, 1 milyon 536 bin tonunu kurutmalık, 472 bin 534 bin tonunu ise şaraplık üzüm oluşturuyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, 2017 yılı yaş üzüm rekoltesini 4.2 milyon, kuru üzümü ise 310 bin ton olarak açıkladı.

Kuru üzümde ihracat birincisiyiz

Türkiye'de üretilen üzümlerin yüzde 35'i kurutularak, yüzde 30'u sofralık, yüzde 30'si sirke, pekmez ve pestil yapılarak, yaklaşık yüzde 5'i de alkollü içki sanayiinde kullanılıyor. Ürettiği üzümlerin önemli bölümünü hem sofralık hem de kurutulmuş olarak ihraç eden Türkiye, dünyada en büyük çekirdeksiz kuru üzüm ihracatçısı konumunda. Üretilen çekirdeksiz kuru üzümün yüzde 90'ı ihraç ediliyor. Dünyadaki ihraç payımız yüzde 40-45 arasında değişiyor. İhracatın büyük bölümü de AB ülkelerine yapılıyor. Geçen yıl toplam üretim 313 bin ton oldu. Geçen yıl üzüm ihracatından elde edilen gelir 531 milyon dolar.

Üretim arttı fiyatlar düştü

Üzüm üretimi mevsim şartlarına göre dalgalı bir seyir izlese de artan verim nedeniyle son 10 yılda 3.6 milyon tonun altına inmediği görülüyor. Resmi rakamlara göre üretim alanı daralmış gibi görünse de üreticiler, sulama imkanlarının artmasıyla her yerin bağ yapıldığını, hatta öyle ki üzümü kurutmak için serilecek alanın bile kalmadığı görüşünde. Nitekim plansız üretim artışı, yetersiz iç tüketim ve ihracat miktarının da daha fazla artırılamaması nedeniyle önceki yıl 6 liraya kadar çıkan üzüm fiyatı, bu sene 3 liraya kadar inince üretici isyan etti. 2016'da afetlerden ve ihracat yapılamamasından dolayı büyük kayıplar yaşadığını belirten üretici örgütleri de fiyatların düşmesine tepki gösterip TMO'nun alım yapmasını talep edince Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, 9 kalite çekirdeksiz kuru üzüm için 4 lira taban fiyat açıkladı ve alım için de sınır koymadığını duyurdu. Açıklamanın ardından TMO pazartesi günü 4 TL'den alımlara başladı. Müdahale alımı üzerine serbest piyasa da fiyat 4 lira bandına gelmeye başladı.

4 TL baraj oldu ama yetersiz

Manisa'nın Alaşehir ilçesinde 60 dönüm alanda bağcılık yapan Ali Türkmen, 4 TL'lik taban fiyatın baraj etkisi gördüğünü ve fiyatların daha da inmesine engel olduğunu belirterek, şunları söyledi: "Bu fiyatlara üreticinin dayanması mümkün değil. Geçen yıl da kötü bir yıl yaşadık. Kuru üzüm fiyatı 2.5-3 liraya indi. Bu yıl müdahale olmasa hızlı bir şekilde 3'e doğru gidiyordu. Harman sezonu eylül-ekim ayları. Vatandaşın borucunu ödeme zamanı. Bu sezon mahsülün en bol olduğu dönem. Bugün borsada ortalama 9 numara üzüm 4 lira oldu. Ehveni şer diyelim. Doyurucu mu? Hayır. Üreticinin kazanabilmesi için fiyatın 4.5-5 civarında olması gerekiyordu."

Üreticinin yüzde 90'ı bankaya borçlu

Alaşehir'de 35 dönüm bağ alanında üretim yapan Hüseyin Kurt ise açıklanan rakamın kötünün iyisi olduğunu belirterek, " Müdahale fiyatı 4 lirada sabitledi. Kar ettirecek bir fiyat değil, ama müdahale olmasa daha da kötü olacaktı. Bir kilo üzümün maliyeti 3.5 lira. En az 5 lira olması üreticiyi kurtarırdı. Üreticinin yüzde 90'ı sıkıntıda. Alaşehir'de yüzde 90'ı bankalara borçlu" açıklamasını yaptı.

TMO, 6 noktada alıma başladı

Toprak Mahsülleri Ofisi, Alaşehir, Salihli, Sarıgöl, Turgutlu, Saruhanlı ve Salihli olmak üzere 6 noktadaki fındık depolarında alım yapacağını duyurdu. İzmir ve Salihli Ticaret Borsaları'nda da üreticilerden alım yapılacağını açıklayan TMO, şu uyarılarda bulunuldu:

. ÇKS'ye kayıtlı üreticilerden belgelerindeki üretim miktarının tamamı satın alınacak.

. Ürün bedeli, ürünün TMO'ya teslim tarihinden itibaren en geç bir hafta içerisinde ödenecek.

. Üreticilerden boşaltma ücreti alınmayacak.

. Rutubet oranı yüzde 13 üzerinde olan ürünler alınmayacak.

. Ürün teslimatları sadece ürün sahipleri tarafından yapılabilecek.

. Eski yıl mahsulü ürünler kesinlikle alınmayacak.

. Alımlarda, her araçtan ürünü temsil eden numune alınacak ve analize tabi tutulacak.

. Kullanılmış çuvallarla arz edilen ürünler satın alınmayacak.

"İhracata ağırlık verilmeli prim desteği sağlanmalı"

Kuru üzüm fiyatlarındaki düşüşün, Tariş'in etkin alım yapamaması, tüccarın fiyatları düşürmesinden kaynaklandığına dikkati çeken Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar da "üreticimiz depolama imkanı olmadığı için ve borçlarını kapatma zorunluğundan dolayı ürününü fiyat ne olursa olsun emanete veriyor veya açığa satış yapıyor. Büyük zarara uğruyor. Üzümde depolama imkanları artırılmalıdır" dedi.

Bayraktar, şu önerilerde bulundu: "İhracat kapıları zamanında açılmalı. İhracata prim desteği verilmeli, sofralık üzüm ihracatı da artırılmalı.TARİŞ yeniden yapılandırılarak kuru üzümde müdahale kurumu olarak faaliyet göstermesi sağlanmalı. Kaçak yollarla ülkeye üzüm girmesinin önüne geçilmeli. Üzümler, aflatoksin oluşmaması için beton ve tel sergi üzerinde kurutulmalı. AB benzeri bir depolama kuruluşu oluşturulmalı, depolama maliyetleri desteklenmeli, lisanslı depoculuk sistemine geçilmeli. Ürün ihtisas borsaları oluşturulmalı, mevcut borsalara işlerlik kazandırılmalı. Girdi maliyetleri düşürülmeli, üzüm üreticisi desteklenmeli. Üzüm tanıtım grubu oluşturulmalı. İhtiyaç fazlası ürünün piyasadan çekilebilmesi için stok kurumu oluşturulmalı."