Zeytinin tarihi günümüzden 8 bin yıl öncesine dayanıyor. Antik Yunan'da mitolojik olarak bilim tanrıçası Athena aynı zamanda zeytin ağacının koruyucu tanrıçası idi. Aristo bu ağaç hakkında eserlerinde geniş bilgilere yer vermişti. Eflatun eserlerinde zeytin ve zeytinyağının eşsiz bir gıda olduğunu yazmıştı. M.Ö 1035 yılında tahta çıkan ilk İsrailoğullarının kralı Soul'un alnına zeytinyağı sürülerek kutsanmıştı...

İşte, bu kutsamadan sonra İbranicede günümüzde de kullanılan 'Halis zeytinyağı gibi' deyimi oluştu. Bu deyim, 'iyi' insanlar anlatılmak istenirken kullanılıyor. Bu deyimle bir insanın ne kadar sağlam karakterli olduğu ifade ediliyor. Devam edelim mi?

Zeytin ağacı akıl ve zaferin, zeytin dalı barışın, zeytinyağı saflık ve sadeliğin sembolüdür. Zeytin ağacına 'Ölmez ağaç', 'Hayat ağacı' denir. Çünkü zeytin ağacı uzun yaşar. Ortalama ömrü 300–400 yıldır. 100 yıl ürün verir. Her yüz yılda bir budama yapıldığında bin yıl ürün verebilir. Binlerce yıl yaşayabilir. İşte bunun için 'Ölmez ağaçtır' adı. Susuzluğa, rüzgara dayanıklıdır. Peki, 'Bu kadar zeytin ağacı güzellemesini neden yaptın?' diyorsunuz.

Tabii, öncelikle benim gibi zeytinsiz sofraya oturmayan bir İzmirli için zeytin gerçekten vazgeçilmez ve anlatmaya değer. Fakat, elbette 'Sağlık Notları' sayfasında zeytine sağlık iksiri denilmesinin nedenlerine odaklanacağım.

Hadi, anlatmaya başlayalım.

Sofrada gıda, sanayiye katkı

Hem kendi araştırmalarımı hem de Zeytindostu Derneği Yönetim Kurulu Başkanı, Araştırmacı Yazar Abidin Tatlı'dan öğrendiklerimi yazacağım.
Zeytin ağacı, kahvaltıların vazgeçilmez katığı zeytini, en sağlıklı bitkisel yemeklik yağ olan zeytinyağını veriyor. Yaprağı çayda kullanılıyor. Atıklarıyla toprak besleniyor. Zeytin ağacının sarı renkli, esmer dalgalı olan çok sert odunu marangozlukta kullanılıyor. Zeytin ağacının yaprağı ilâç ve kozmetik sanayisinde katkı maddesi olarak yaygın bir şekilde kullanılıyor. Yani zeytin ağacının dalından, yaprağından, toprağından, meyvesinden faydalanıyoruz. Daha ne olsun diyorsunuz ama durun bitmedi! Zeytin önemli bir yağ kaynağı olduğu gibi A vitamini, demir, kalsiyum bakımından da önemli. Peki, zeytin yağı? O, neye, hangi hastalığa iyi geliyor?

Öncelikle şunu söyleyelim. Zeytinyağı, insan vücudu için gerekli olan ciddi bir 'E vitamini' kaynağı. Zeytinyağı'nın yüksek kalori (16 ml'de 120 kalori) içermesi ve meyve suyu gibi doğal tüketilebilen tek yağ olma özelliği ile beslenmede çok önemli bir konumu var. Hatta Abidin Tatlı: 'Zeytinyağı meyvesuyudur. Bu, bilimsel olarak böyledir" diyor. Devam edelim.

Zeytinyağı, kendine has renk, koku, tat ve aroması neredeyse her öğüne yakışıyor. İşte bu nedenlerle zeytinin, zeytinyağının sağlığa faydaları saymakla bitmiyor. Biz, en önemlilerini aktaralım. Hem zeytin hem de zeytinyağı tansiyonun kontrol altında tutulmasında önemli rol üstleniyor. Bedenimizdeki kireçlenmeleri önlüyor. Sızma zeytin yağı ağrı kesici etkiye sahip. Zeytinyağının düzenli olarak tüketilmesi halinde başta 'kanser' olmak üzere şeker ve tansiyon gibi bazı hastalık riskini azalttığı biliniyor. Ayrıca, sindirim sistemi, kemik yapısı, beyin ve sinir dokuları üzerinde çok önemli fonksiyonları var.

Zeytinin, zeytinyağının kansere etkisine biraz daha yakından bakalım. Hak ediyor.

Kanser riskini yüzde 50 azaltıyor

Yunanistan, İspanya, İtalya ve Amerika'da yapılmış çalışmalar, özellikle meme kanseri ile yağ tüketimi arasında bir bağlantının olabileceğini gösteriyor. Araştırmacı Yazar Abidin Tatlı bakın ne anlatıyor: Hayvansal yağlar ve margarinleri tüketenlerde meme kanseri sık görülürken, zeytinyağı tüketenlerde bu oran bir hayli azalıyor. Çalışmalar düzenli olarak zeytinyağı tüketenlerde kalınbağırsak, prostat, mide ve pankreas kanserine yakalanma riskinin daha az olduğunu ortaya koyuyor.

Tatlı, bir araştırmayı paylaşıyor: İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nden 8 bilim adamının 61 bin 471 kadın üzerinde yaptıkları araştırmaya göre zeytinyağı kanser riskini yüzde 50'ye yakın azaltıyor. Zeytinyağının içinde bulunan Oleiprine adlı madde sayesinde kanserli hücreler yok edilerek kansere karşı hücreleri koruyor.

Atinalıları geçebilecek miyiz?

Diyorsunuz ki madem zeytin, zeytinyağı bu kadar önemli? Zeytin yağını tüketiyor muyuz? Ne kadar tüketmeliyiz? Bakın, Atinalılar yıllık kişi başına 30 litre civarında zeytinyağı tüketiyorlardı. Türkiye'de ise kişi başına yıllık zeytinyağı tüketimi 2.1 kg seviyesinde hesaplanıyor. Bunun kişi başına 10 kg 'a ulaşması isteniyor. Avrupa'da durum nasıl? Yunanistan'da kişi başına yıllık 21 kg, İtalya'da 11.5 kg, İspanya'da 13 kg, Tunus'ta 8 kg zeytinyağı tüketimi yapılıyor. Peki üretim ne durumda?

41 il, 270 ilçede üretim var

TÜİK'in Zeytin Üretim Alanlarını gösteren 2013 yılı verilerine göre Türkiye'nin 81 ilinin 41'inde, 843 ilçesi'nin 270'inde zeytin üretimi yapılıyor. Üretimin yüzde 53'ü Ege'de gerçekleştiriliyor. Akdeniz ve Marmara Bölgesi de önemli üretici merkezler.

İyi bir zeytinyağı nasıl olmalıdır? Sızma mı, Riviera mı daha sağlıklı?

İyi bir zeytinyağı öncelikle taze zeytin meyvesinin tat ve aromasını taşımalıdır. Bu zeytinin çeşidine, bölgesine ve iklim koşullarına bağlı olmakla beraber tattığınızda adeta taze sıkılmış meyve suyu hissini vermelidir. Çünkü sızma zeytinyağı hiçbir ısıl işlem ve rafinasyon görmeden elde edilen yağdır. Zeytinyağının üretim aşamasında ısıyla temas etmemesi gerekir. Bu nedenle sağlıklısı Riviera değil, sızma olanıdır. Aslında en doğrusu, kokusuna alışıp mümkün olduğunca az veya hiç rafine edilmemiş kullanmaktır.

Zeytincilik 500 bin ailenin geçim kaynağı

Zeytin ağacı dünyanın dar bir bölgesinde yetişebiliyor. Ancak Türkiye, zeytinin yetişebildiği şanslı ülkelerden birisi. Zeytincilik, Türkiye'de yaklaşık 500 bin ailenin geçim kaynağı. Zeytincilik işlenen tarım alanlarının yüzde 3.5'ini oluşturan bir sektör. Uzmanlar, bir dönüm zeytinlik maliyetinin yaklaşık 10 bin lira olduğunu söylüyor.

Zeytinyağı üretiminde hedef İspanya'nın ardından dünya 2'nciliği

Dünyada 37 ülkede zeytin yetiştiriciliği yapılıyor. Yaklaşık 10 milyon hektar alanda 900 milyon kadar zeytin ağacı var. Ağaç varlığının yüzde 98'si Akdeniz kıyısında yer alan en önemli zeytin ülkeleri şunlar: İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Portekiz, Fransa, Fas, Tunus ve Cezayir. Türkiye sofralık üretimde dünya 2'ncisi, yağlık üretimde ise dünya 4-5'incisi. Türkiye'nin hedefi İspanya'nın ardından dünya ikincisi olmak.

Zeytin Koruma Kanunu 5'inci kez değiştirilmek isteniyor

3573 sayılı zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkındaki Kanu'nun 20. maddesi "...zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 km mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan , toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez ....." diyor. Zeytindostu Derneği Yönetim Kurulu Başkanı, Araştırmacı Yazar Abidin Tatlı, "Son olarak 26 Haziran 2010'da çıkarılan Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 5995 sayılı Kanun ile zeytincilik kanunu değiştirilmek istendi, TBMM Genel Kurulundan, oy birliği ile yapılmak istenen değişiklik hükümleri çıkarılarak reddedildi. TBMM, zeytincilik kanununda yapılmak istenen değişiklik girişimlerini 4. kez reddetti. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca yapılan girişim zeytinliklere karşı yapılan 5. saldırıdır. Bu girişim ülkemize, ilimize yapılabilecek en büyük kötülük" dedi.