Geçtiğimiz günlerde İstanbul başta olmak üzere yurdun önemli bir kısmında ıspanaktan zehirlenme gündeme geldi. Zehirlenmeye gerekçe ıspanak bitkisinin arasına karışmış yabancı otlar gösterildi. Ardından yapılan değerlendirmelerde ilaç ve aşırı gübrelemenin de soruna yol açmış olabileceği dile getirildi.
Geçtiğimiz günlerde İstanbul başta olmak üzere yurdun önemli bir kısmında ıspanaktan zehirlenme gündeme geldi. Zehirlenmeye gerekçe ıspanak bitkisinin arasına karışmış yabancı otlar gösterildi. Ardından yapılan değerlendirmelerde ilaç ve aşırı gübrelemenin de soruna yol açmış olabileceği dile getirildi. Kış sofralarının baştacı ıspanak, zararlıları, mücadele yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken konuları sizler için derledik.
ISPANAK
Önemli bir kış sebzesi olan ıspanak, bileşiminde bulunan mineral maddeler ve vitaminler nedeni ile tüketicilerin vazgeçemediği değerli ve geleneksel bir sebzedir. Beslenme açısından çok değerli olmakla birlikte, bileşiminde oksalik asit ile fazla azotlu gübreleme sonucu nitrit ve nitrat birikimi olabildiği için bu konulara dikkat edilmelidir. Ispanak serin iklim sebzesidir. Sıcak ve kurağı sevmez. 15-20 derecelik sıcaklıklar idealdir. Bol ürün için yetiştirme dönemi iyi ayarlanmalıdır. Kışı sert geçen yerlerde, erken ekilen ıspanaklar, geç ekilenlere göre daha çok zarar görür. Ispanaklar çeşitlerinde yaprak şekil, renk ve kalınlıkları farklılıklar gösterir. Üreticiler çeşit seçiminde; pazar istekleri ve toprak özellikleri gibi farklılıkları göz önünde bulundurmalıdır. Ispanak tohumları da dikenli ve dikensiz olabilmektedir. Kültür çeşitlerinin çoğu dikensiz tohumludur. Toprak İsteği: Ispanak, çok ağır olmamak şartıyla toprak konusunda pek seçici değildir. Ancak, ıspanak tarımı için en iyi topraklar, killi-tınlı ve humusça zengin olanlardır. Toprak pH'sı 6.5-7.5 olmalıdır. Asitli topraklarda verim oldukça düşer. Ispanak; ilkbahar ekimi-ilkbahar hasadı; sonbahar ekimi -sonbahar hasadı, sonbahar ekimi ilkbahar hasadı olmak üzere üç değişik zamanda yetiştirilebilir. Ekim serpme veya sıraya yapılabilir. Sıraya ekimde, sıralar arası 20-25 cm, çimlenmeden sonra sıra üzeri mesafe seyreltme ile 10 cm'ye ayarlanır.
GÜBRELEME İŞLEMİ TOPRAK ANALİZİ İLE YAPILMALI
Mibzerle ekimde sıra arası 35 cm'ye kadar çıkar. Tohumların ekim derinliği 3-4 cm olmalıdır. Çünkü bu bir bakıma toprak rutubetinin de garantisidir ve hafif topraklarda daha da önem kazanır. Dönüme 1-2 kg arasında tohum ekilebilir. Mibzerle ekimde 0.7-1 kg, serpmede ise 1-2 kg tohumatılır.
Gübreleme işlemlerini toprak analizlerine göre yapmak gerekmektedir. Tohum ekiminden 15-20 gün sonra bitkiler toprak yüzüne çıkar. Birinci çapada seyreltme yapılır. Yağış durumuna göre sulama, çapalama, yabancı ot, hastalık ve zararlılarla mücadele normal bakım işleridir. Hasat, çeşidin erkenci veya geçici oluşuna göre, tohum ekiminden 2-2.5 ay sonra başlar ve 1-1.5 ay devam eder. Hasadın, soğuk bölgelerde ve geçici çeşitlerde 5-6 aya kadar uzadığı görülür. Ispanaklar ortalama olarak 8-10 yapraklı olunca hasada gelmiş demektir.
Dekara verim ülkemizde 750 - 1200 kg'dır. Ancak, kışın, elle kademeli hasat yaparak 3 tona kadar çıkartılabilmektedir.
5-ISPANAK MİLDİYÖSÜ
(Peronospora farinose f.sp.spinaciae )
Hastalık Belirtisi:
Ispanak mildiyösü yalnızca canlı dokularda yaşayabilen parazittir ve tohumla taşınır.
Hastalık nemli ortamlarda gelişir, hastalık oluşumu ve epidemi için; optimum sıcaklığın 13-21°C, yağmur, yağmurlama sulama ve çiğ gibi ıslak koşulların bir arada bulunması gerekir.
Yapraklarda önce pek belirgin olmayan yağ damlası görünümünde renk açılmaları şeklinde belirtiler görülür.
Daha sonra sınırları belli olmayan sararmalar halinde gelişen lezyonların bulunduğu alanlarda, yaprağın alt yüzeyinde ve çok ender olarak da üst yüzeyinde gri-menekşe renginde mantari gelişme görülür.
Gözlemlenen bu sararmalar, hastalığın şiddetine bağlı olarak, tüm yaprağı kaplayarak ölümüne neden olabilir .
Ayrıca yapraklarda kıvrılmalar da gözlenebilir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler
Tohumluk hastalık görülmeyen tarladan alınmalıdır.
Dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.
En az üç yıllık ekim nöbeti uygulanmalıdır.
Sık ekimden kaçınılarak, bitkilerin toprak yüzeyini tamamen örtmesi önlenmeli ve hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
Sulama aralığı uzatılmalı ve verilen su miktarı
Kışlık ıspanak üretimi yapılan alanlarda ve yakınlarında yazlık üretim yapılmamalıdır.
Hastalıklı bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
İlk hastalık belirtileri görüldüğünde ilaçlamaya başlanır, hastalığın şiddetine göre 10 gün sonra ikinci bir uygulama yapılır.
Ruhsatlı herhangi bir ilaç bulunmamaktadır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
ISPANAK YAPRAK LEKESİ
(Cladosporium variabile )
Hastalık Belirtisi:
Hastalık etmeni bir mantar olup nemli ortamlarda gelişir.
Düşük sıcaklıkları tercih eder.
Hastalığın çıkması için orantılı nemin yüzde 100, optimum sıcaklığın da 16-20°C olması gerekir.
Etmen tohumla taşınır.
Ispanak yapraklarında başlangıçta kuşgözü şeklinde çok sayıda lekeler meydana gelir.
Bu lekeler zamanla büyür, birleşir ve tüm yaprak yüzeyine yayılır.
Hastalık kısa zamanda bütün yaprakları kaplar ve bütün bitkiyi kurutur.
Hastalık ilerledikçe yaprakların alt yüzeyinde bulunan lekeli kısımlarda koyu kahverenginde küf tabakası oluşur.
Özellikle yağışlı havalarda yapraklardaki küf tabakası oluşumu artar yaşlı lekelerin ortasında gri-kahverengi nekrotik alanlar oluşur.
Kuru hava şartlarında yapraklardaki lekeli yerler açık kahve veya beyaz bir renk alır, lekeli yerlerin ortası yırtılır ve yaprak üzerinde birçok delik oluşur.
Ayrıca yapraklarda kıvrılmalar da görülebilir.
Yaşlı yapraklarda yavaş gelişen lekeler, menekşe renginden kahverengine kadar değişen renkler de oluşabilir.
Ispanak ekiliş alanlarında yaygın olarak görülür.
Genellikle kış aylarında yavaş gelişen bitkilerin yaşlı yapraklarında etkili olmaktadır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Ispanak.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler
Tohumluk hastalık görülmeyen tarladan alınmalıdır.
Ekim nöbeti yapılmalıdır.
Hastalıklı bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
Ekimden önce tohum ilaçlaması yapılır.
Toz ilaçların tohuma daha iyi yapışması için, tohumlar 1 saat süre ile ıslatılıp, 1 saat müddetle bir sergi üzerinde yayılarak havalandırılmalıdır.
Daha sonra, ilacın tohumla birlikte, tohum yüzeyini kaplayabilecek bir şekilde bidon, kavanoz veya naylon torbada en az 15 dakika sallanması gereklidir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
www.tarimorman.gov.tr