Arz ve talep dengesizliğine şiddetli yağışlar da eklenince patates ve soğan fiyatları uçuşa geçti. Patatesin raflardaki fiyatı 6 liraya kadar çıkarken, soğanın fiyatı da 6.5 lirayı buldu. Bu artışın ardından ortalama bir adet patatesin fiyatı 1 lira oldu. 

Her yıl olduğu gibi, bu sene de belirli tarımsal ürünlerde ciddi fiyat dalgalanmaları görülüyor. Durum böyle olunca da, tüketicinin aynı ürünler için cebinden çıkan para aydan aya artabiliyor. 2018 Haziran ayı itibarıyla tarımsal ürünlerdeki en belirgin fiyat değişimleri ise sofraların vezgeçilmezi olan patates ve soğan ikilisinde yaşandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürlüğü'nün açıkladığı rakamlara göre, patatesin kilogram fiyatı 19 Haziran itibarıyla 2.5 lira ile 3.5 lira arasında değişiyor. Mayıs ayında ise aynı patatesin fiyatı halde 1 lira ile 1.8 lira arasındaydı. Buna göre, bir ay içinde patatesteki fiyat değişimi yüzde 94'ü buluyor. Rakamlar, mayıs ayında bir kilo patates için talep edilen bedelin, haziran ayında 500 gram patates alabildiğini gösteriyor. 2017 Haziran ayı fiyatları ile karşılaştırıldığında ise, patates en düşük 1.3 liradan, en yüksek ise 2 liradan alıcı buluyordu. Buna göre patatesteki bir yıllık fiyat değişimi yüzde 75'i bulmuş durumda. Tablo böyle olunca, patatesin market raflarındaki fiyatı da cep yakar hale geldi. Raflarda çeşidine göre kilosu 4.5 liradan 6 TL'ye kadar patates bulmak mümkün.

İHRACAT KISITLAMASI DEPODA BEKLEYEN ÜRÜNLERİ VURDU

Patatesteki azımsanmayacak fiyat artışının birkaç farklı sebebi var. Türkiye'de 2017 yılında 4.8 milyon ton patates üretildi. Bu miktarın yaklaşık yüzde 5'i ise ihraç ediliyor. Fakat, Gürcistan'ın 'patates hastalığı' sebebiyle mart ayından itibaren geçici olarak Türkiye'den patates ithalatını askıya alması, depolarda ürün birikmesine ve bu ürünlerin bir kısmının da ekonomik değerinin zamanla yok olmasına yol açtı. Türkiye'nin patates ambarlarından Nevşehir ve Niğde'deki depolarda bulunan 350-400 bin ton patatesin mart ayından sonraki süreçteki akıbetinin gelişmeler neticesinde tatsız sonuçlanması da, geçen yıl kaydedilen yüksek üretim rakamının tüketiciye fiyat avantajı olarak yansımasının önüne geçti. Patatesteki olumsuz tablo sedece ihracatla sınırlı değil. Petrol fiyatları ve Döviz kurlarındaki yükselişe paralel olarak çiftçinin artan giderlerinin de haziran ayında tüketiciye yansıdığı belirtiliyor.

'YETERLİ MİKTARDA ÜRÜN VAR FİYATLAR STOKTAN YÜKSELDİ'

Yükselen patates ve soğan fiyatlarını değerlendiren MÜSİAD Gıda, Tarım ve Hayvancılık Sektör Kurulu Başkanı Yaşar Sekizkardeş, "Yeterli miktarda ürün yetiştirilmesine rağmen, bazı tüccarların bayram öncesi daha yüksek fiyata ürün satmak amacı ile stok yaptıkları bilgisine ulaşmış bulunuyoruz" ifadesini kullandı. Üretimin yeterli miktarda olduğunu kaydeden Sekizkardeş, "Herhangi bir ürünün üretiminin az olup talebin fazla olması durumunda fiyat yükselişi, anlayışla karşılanabilir. Fakat ürün yeterli miktardayken fırsatçılık yapılarak fahiş fiyat üzerinden satış yapma isteği kesinlikle kabul edilebilir bir durum değildir" diye konuştu. Yaşar Sekizkardeş, antepfıstığı üzerinde uygulanan spekülatif fiyat hareketlerine de müdahale ederek fiyatların düşürüldüğünü hatırlatarak patates ve soğanda da aynı adımların atılmasını beklediklerini vurguladı.

GÖZ YAŞARTICI FİYAT: SOĞANIN KİLOSU 6.5TL 

Patatesteki tablo, soğanda da benzer durumda. Mayıs ayında kilosu İstanbul halinde 1 ile 1.6 lira arasında değişen fiyatlardan satılan soğanın, haziran ayı itibarıyla ise fiyatı 3 ile 5 lira aralığına yükseldi. Bundan bir yıl önce soğanın kilogramının halde 60 kuruş ile 1 lira arasında alıcı bulduğu göz önüne alındığında, bir yıllık farkın yüzde 400 olduğu görülüyor. 1 aylık fiyat artışı da yüzde 212 seviyesinde. Fiyatlardaki artış, 1 kilogram soğanın market raflarında 6.5 liradan tüketiciyle buluşmasına neden olmuş durumda.

Yıllar içindeki üretim miktarına bakıldığında, fiyat artışının ürün yetersizliğinden kaynaklanmadığı ortaya çıkıyor. TÜİK verilerine göre, 2015 yılında 1 milyon 879 bin ton seviyesinde gerçekleşen soğan üretimi, 2016 yılında artarak 2 milyon 121 bin ton seviyesine ve 2017 yılında yine bir artışla 2 milyon 131 bin tona yükseldi. TÜİK'e göre 2 yıl içinde soğan üretiminden elde edilen miktar aynı olsa da, ekili alan sayısının azaldığı göze çarpıyor. 2016 yılında 604 bin dekarlık alana soğan ekilirken, 2017 yılında bu rakam 576 bin dekara düştü. Fiyatlardaki yükselişi değerlendiren çiftçi birliklerine göre de, soğanın fiyat artışını yıl başından beri devam eden sağanak yağışlar ve dolu gibi hava şartları tetikledi.

BU YIL ÜRETİMİN YÜZDE 1 AZALMASI BEKLENİYOR

Son yıllarda artan patates üretim rakamının, bu yıl düşeceği tahmin ediliyor. TÜİK'in 2018 yılı 'Bitkisel Üretim 1. Tahmini'ne göre, bu yıl tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde üretim miktarının bir önceki yıla göre yüzde 1.3 azalması bekleniyor. Raporda bu yıl Türkiye'nin patates üretiminin de yüzde 1 oranında azalacağı öngörüsüne yer verildi. 2017 yılında 4.8 milyon ton olarak gerçekleşen Türkiye'nin patates üretimi, 2014 yılında 4 milyon ton sınırını yeniden geçmiş ve 2016 yılında da 4 milyon 750 bin ton olarak ölçülmüştü.

SÜT ÜRÜNLERİNDE DE FİYAT ARTIŞLARI YÜZDE  35'I BULDU

Patates ve soğanın yanı sıra, bir yıllık süreçte diğer gıda ürünlerinde de fiyat artışları yaşandı. TÜİK verilerine göre, tereyağı fiyatını bir yılda yüzde 35 artırırken, sütte yüzde 24 ve yumurtada da yüzde 21'lik fiyat değişimleri görülüyor. Bazı ürünlerde ise, TÜİK'in açıkladığı rakamlar ile market raflarındaki fiyatlar arasında belirgin farklar göze çarpıyor.

Beyaz peynirin kilogram fiyatı TÜİK tüketici endeksine 24 lira olarak yansırken, aynı beyaz peynirin market raflarındaki fiyatı, 40 lira ile 50 lira arasında değişiyor. Aynı şekilde, TÜİK'te kilosunun 30.2 lira olduğu görülen kaşar peynirin fiyatı da, marketlerde 40 liraya kadar yükseliyor.