Geçtiğimiz hafta sonu Doğu bölgelerimizde görülen mevsimin ilk kar yağışlarından sonra Çarşamba ve Perşembe günü iç kesimler ile batı bölgelerimizin yüksek kesimlerinde mevsimin ilk kar yağışlarının görüleceği tahmin ediliyor. Hava sıcaklıklarının; Balkanlar üzerinden gelen soğuk ve yağışlı hava ile birlikte hissedilir derecede azalarak mevsim normallerinin altına düşeceği tahmin ediliyor.

Rüzgarın; Çarşamba günü Marmara Bölgesi ve Kuzey Ege kıyılarında kuzeydoğudan (Poyraz) kuvvetli olarak eseceği bekleniyor. Yağışların etkisini kaybetmesiyle birlikte Perşembe, Cuma ve Cumartesi günleri iç ve doğu bölgelerimizde kuvvetli buzlanma ve don olayı tahmin edilmektedir.

 Don Nasıl Oluşur?

Sıcaklığın gün içinde düşüşü genellikle öğleden sonra başlayıp, gece yarısından itibaren kritik seviyenin altına düşer. Düşüş gündoğumuna kadar sürer. Bu düşüş, gökyüzünün açık yada kapalı olmasına, rüzgar şiddetine, havadaki nispi nem oranına, yağışa, topografyanın güneşe karşı konumuna göre hızlı yada yavaş olabilmektedir. Sıcaklığın en düşük olduğu saatler sabaha yakın saatler olup genellikle gündoğumundan hemen önce pik değere ulaşmaktadır. Tarımsal üretiminde meydana gelen zararlar, genellikle bu aralıkta meydana geldiğinden, üreticilerimizin tedbirlerini bu periyot için planlaması, meydana gelebilecek zararı en aza indirecektir.

Don Olayından Korunma Yöntemleri

Tarım ürünlerini don olayından korumak için çok çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Genel olarak bu konuda 2 yöntem kullanılır:

1- EKİM-DİKİMDEN ÖNCE ALINACAK TEDBİRLER

a- Yer seçimi

Don riski taşıyan bölgelerde mümkün oldukça zirai faaliyetler yapılmamalıdır. Eğer tarım yapılması düşünülüyorsa dona dayanıklı türler seçilmelidir. Vadi tabanlarında, dar havzalarda, çukur bölgelerde dona hassas bitkilerin yetiştirilmesinden kaçınılmalıdır.

b- Bitki seçimi ve üretimi:

Don riski olan bölgelerde daha geç çiçeklenen çeşitler seçilmelidir. Don olayına hassas bitkilerin yetiştirildiği yerlerde, don tehlikesi başlamadan önce yabancı otlar temizlenmeli, ancak toprak işleme de dahil hiçbir kültürel işlem yapılmamalıdır.

2- EKİM-DİKİMDEN SONRA ALINACAK TEDBİRLER

a- Atmosfere giden radyasyonun durdurulması:

Havaya su buharı püskürtülerek yapay bulut oluşumu (sis) ile atmosfere giden radyasyon engellenir ve sıcaklığın düşmemesi sağlanır

b- Isı yalıtımı:

Bu yöntem ile ürünlerin üstü toksik olmayan protein köpükleri ile kaplanır.

c- Havanın karıştırılması:

Üst seviyelerdeki daha sıcak hava ile aşağıdaki daha soğuk havanın karıştırılmasıyla don zararı en aza indirilebilir.

d- Direk hava ve bitki ısıtması:

Radyasyon yoluyla yeryüzünden atmosfere giden ısı kaybını engellemek için uygun ısıtma ekipmanları kullanılır veya küçük ateşler yakılır.

e- Su uygulaması:

Don olayını önlemede bir yöntem olan üstten sulama veya yağmurlamanın belirgin bir yararı vardır ve dikkate değer bir öneme sahiptir. Bu yöntem sadece üzerindeki buz yükünü taşıyabilecek bitkilerde uygulanabilir.

f- Toprak işleme ve idaresi:

Don zararlarını en aza indirebilmek için; toprak nemli, yabancı otları temizlenmiş, düzeltilmiş ve pekiştirilmiş olmalıdır.

g- Kumlama:

Her yıl ince bir kum tabakasının don riskli alanlara serilir. İnce kum aynı zamanda buharlaşmayı (kendi bünyesindeki su miktarı çok az olduğundan) en alt seviyeye indirir.

h-Çiçeklenmeyi geciktirme:

İlkbaharda meydana gelen son don olaylarının çok sık görüldüğü yerlerde, meyve ağaçlarının çiçeklenme devresinde don olayından fazla zarar görülmemesi için çiçeklenmenin geciktirilmesi amacıyla ağaç dipleri 1 m çapında açılarak kar veya buz kalıpları konulur.

i-Zorlanmış hasat:

Don veya donma sıcaklıkları ile ilgili bir tahmin önceden kullanıcılara ulaştırılmış ise, bölgedeki çiftçilerin olgun meyveleri, sebzeleri ve diğer ürünleri acil olarak toplarlar

Zirai Don Sınıflandırması

2 m siper içi sıcaklığına göre bitkiler için don sınıflandırması;

Hafif don: 0 °C ila -2.2 °C,

Orta kuvvette don: -2.2 °C ila -4.4 °C

Kuvvetli don: -4.4 °C'den daha düşük.