TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Ziya Altunyaldız, kooperatiflere yeni düzenlemeler getiren kanun teklifine ilişkin "Üretimi, istihdamı ve ihracatı önceliyoruz. Hane halklarının gelirlerinin artırılması için her hanenin üretici olmasını önceliyoruz. O yüzden Kooperatifler Kanunu'nda değişiklik yapmak suretiyle sizlerin huzuruna getirmiş durumdayız." dedi.

TBMM Genel Kurulunda, Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin maddeleri üzerinde görüşmelere geçildi.

Kanun teklifinin tümü üzerindeki müzakerelerde söz alan İYİ Parti Denizli Milletvekili Yasin Öztürk, Türkiye'de faaliyet gösteren 26 türde 60 bine yakın kooperatif kurulduğunu, bunların ortak sayılarının 6,5 milyona yakın olduğunu anlattı.

Kooperatifçilikteki sayısal değişimin gelişime yansımadığını, ne üye sayısı ne ekonomik büyüklüğü ne de yarattığı istihdam açısından kooperatiflerin dünya ortalamasını da Avrupa ortalamasını da yakalayamadığını söyleyen Öztürk, şöyle konuştu:

"Ülkemiz bir kooperatif; 84 milyon vatandaşımızı bu kooperatifte dayanışma içinde üretim yapmak ve adaletli bir biçimde paylaşmak için bir araya gelmiş üyeleri; Sayın Cumhurbaşkanı da kooperatifin başkanı olsun. Her üye eşit şartlarda kooperatife üye ve ortak olduğuna göre hedef bellidir: Birbiri üzerinde üstünlük sağlamadan, birini diğerinden ayırmadan, birbirinin üzerine basmadan, hep birlikte emek vererek kazandıklarını adaletli bir şekilde paylaşmak. Bu kooperatif hedefine kitlendiği sürece başarısız olabilir mi? Niyet bozulduğunda, araya nifak sokulduğunda, adalet unutulduğunda ve başkan, üyelerinin bir kısmını dışlamaya soyunduğunda olabilir. Kooperatiflerimizin yaşadığı durum tam da budur. Niyet bozulmuştur, kooperatifler arasına nifak sokulmuştur, adalet unutulmuştur, üye olmayanlar başkanlığa soyunmuştur."

Öztürk, kanun teklifini genel olarak olumlu bulduklarını, özellikle kadın ve engelli girişimcilerin desteklenmesini önemsediklerini kaydederek, desteklerden 30 yaş altı gençlerin oluşturduğu kooperatiflerin yararlanmasını talep ettiklerini de bildirdi.

- "Zorunlu dış denetim sistemi ülkemizde uygulamaya geçiriliyor"

MHP Antalya Milletvekili Abdurrahman Başkan, bakanlıkların çalışma alanlarına kooperatif dağılımının, Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığında 35 bin 938, Ticaret Bakanlığında 12 bin 327, Tarım ve Orman Bakanlığında ise 11 bin 499 kooperatifin faaliyet gösterdiğini kaydetti.

Türkiye'de 59 bin 764 kooperatifin 6 milyon 328 bin 945 ortağıyla faaliyette bulunduğunu, bunun nüfusun yaklaşık yüzde 7'sine tekabül ettiğine dikkati çeken Başkan, "Almanya, Japonya, Kanada, İspanya, Polonya ve İtalya'da başarılı örnekleri bulunan kooperatiflere yönelik zorunlu dış denetim sistemi ülkemizde uygulamaya geçiriliyor." dedi.

Düzenlemenin aynı zamanda ortakların, kooperatifin işleyişi hakkında daha etkin bilgi edinmesinin önünü açtığını dile getiren Başkan, öte yandan tüm kooperatiflere ilişkin verilerin tutulacağı merkezi bilgi sisteminin uygulamaya geçirilmesiyle işlem maliyeti ve zaman kaybının azalacağına işaret etti.

MHP'li Başkan, "Kanun teklifiyle, yönetim kurulunca ortaklık şartlarını taşıdığı halde ortaklığa kabul edilmeyen ve bu nedenle finansmana erişemeyen esnaf, sanatkarlar ve çiftçilerimizin mağduriyet yaşamalarının önüne geçilmesi de amaçlanmıştır. Bu kapsamda kooperatif üst kuruluşlarının yöneticilerinin de ortaklığa kabule ilişkin yetkileriyle ilgili düzenleme yapılmaktadır. Aynı şekilde kooperatiflerde olduğu gibi, kooperatif üst kuruluşları da söz konusu düzenlemelere ilişkin şartları taşıyıp ortak olmak için kendilerine müracaat eden kooperatif ve birlikleri ortaklığa kabulden de kaçamayacaklardır." şeklinde konuştu.

- "İki senedir zarar ediyorlar"

HDP Mersin Milletvekili Rıdvan Turan, Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Genel Müdürü Fahrettin Poyraz hakkındaki iddiaları sorduğunu aktararak, "11 yerden 180 bin lira maaş alıyormuşsunuz dedim. Cevap vermedi. Sonra 'Böyle iddialarda bulunuluyor ama bu doğru değil, ben aslında 62 bin 500 lira alıyorum.' dedi, içimiz rahatladı böyle olduğu için." sözlerini sarf etti.

Kooperatiflerin ticari şirket olarak görülerek buna göre düzenleme yapılmasının doğru olmadığını belirten Turan, kanun teklifiyle, kooperatiflerin dış denetim sistemine tabi tutulacak olmasının da doğru olmadığını söyledi.

Bu alanda Kooperatifler Kanunu, Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Kanunu'nun yürürlükte olduğunu anlatan Turan, "Üç gariban köylü bir araya gelip 'Hadi biz bir kooperatif kuralım.' dese bu kanunların içerisinden çıkmaları mümkün değil. Mevzuatın teke düşürülmesi lazım. İkincisi, 3 tane bakanlık bu alanı denetliyor. Olmaz, bu 3 bakanlığın yerine bir Kooperatifler Bakanlığının kurulması lazım." ifadelerini kullandı.

CHP Antalya Milletvekili Çetin Osman Budak, Türkiye'deki kooperatiflere ilişkin detaylı veri olmadığını savunarak, bu bağlamda kanun teklifinin etki analizinin de bulunmadığını söyledi.

ISO 500 listesinde 6 büyük kooperatif bulunduğunu anlatan ve bunları Trakya Birlik, Konya Şeker, Kayseri Şeker, GÜBRETAŞ, Tarım Kredi Yem, Tarım Kredi Birlikleri şeklinde sıralayan Budak, "Çok önemli bir alanla ilgili düzenlemeler yapıyoruz ama maalesef, iktidardan vekillerimiz bu özeni bu şekilde göstermiyor. Kanun teklifinin gerekçesinde 2021-2023 Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi Eylem Planı'na atıfta bulunuldu ama öyle bir eylem planı da yok. Teklif sahipleri teklifi 2012-2016 yıllarını kapsayan eylem planına göre hazırladılarsa bu daha da vahim. O zaman bir eylem planı yapılmış ve bir daha eylem planı da maalesef göremiyoruz." sözlerini sarf etti.

Kanun teklifindeki birçok önemli düzenlemenin yürütmenin keyfine bırakıldığını öne süren Budak, komisyon görüşmeleri sırasında, kooperatiflerin ve üst kuruluşların yönetim ve denetim kurullarında birden fazla maaş ve huzur hakkı ödenmesinin önüne geçilmesine yönelik talepte bulunduklarını ancak bunun kabul edilmediğini anlattı.

CHP'li Budak, Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri marketleri için yüksek kira bedelleri ödendiğini öne sürerek, şöyle devam etti:

"Ayrıca lojistik, tedarik merkezleri yapılması gerekiyor ve iki senedir zarar ediyorlar. Tarım Kredi Kooperatifleri'nin zararı bir şekilde çiftçinin üstünde ve halkımızın üstünde. Şimdi, 1000 tane market kurarak ne yapmak istiyorsunuz? Zaten fiyatlar pahalı. Vatandaşlar oraya gidiyor, marketteki fiyatları inceliyor, herhangi bir bakkaldaki fiyatları da inceliyor, bakkal fiyatından yukarıda. Burada sizin yapmak istediğiniz bildiğimiz popülizm yine. 'Biz bunları açıyoruz, halkımızı ezdirmeyiz. Ucuz gıda ürünlerine buradan ulaşırsınız.' Ama onu bile becerememişsiniz. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bütçesiyle kendi icat ettiğiniz marketlerde ucuz mal satmanızla regülasyon olmaz, enflasyon düşmez."

- "Kooperatifleri şeffaflaştıracak"

Teklifin ilk imza sahibi AK Parti Antalya Milletvekili Atay Uslu, kooperatif sayısı bakımından Türkiye'nin zengin bir ülke olduğunu, dünyadaki her 10 kooperatiften birinin Türkiye'de bulunduğunu belirterek, "Ancak ortak sayısı bakımından durum o kadar iç açıcı değil. Kooperatifçiliğin geliştirilmesini sağlayacak tedbirlerin alınmasını Anayasamıza koymamıza rağmen, ortak sayısı bakımından, ülkemizdeki kooperatifler dünya geneline kıyasla on kat daha küçük. Bu husus, kooperatif kültürünün yaygınlaşması hususu yani bu çalışmayı, bu kanun teklifini de gerekli kılan noktalardan bir tanesidir." diye konuştu.

Kooperatiflerin ticari hayatın değişen kurallarına adapte olabilmesi, kooperatiflerin daha profesyonel bir şekilde faaliyetlerini sürdürebilmesi, kooperatif yönetimlerinde şeffaflığın sağlanabilmesi, kooperatif sistemine güvenin artırılması ve kooperatif kültürünün daha da yaygınlaştırılması amacıyla kanun teklifini hazırladıklarını belirten Uslu, "Teklifimizle çiftçimizin, esnafımızın, kadınlarımızın, engellilerimizin kooperatif sisteminden daha çok faydalanmasını amaçladık. Kanun teklifini hazırlama sürecinde sektör temsilcileriyle görüşmeler yaptık, talep ve önerilerini aldık. Komisyon öncesi siyasi parti gruplarıyla da görüş alışverişinde bulunduk." değerlendirmelerinde bulundu.

Uslu, düzenlemenin içeriğine ilişkin bilgileri paylaşırken, kanun teklifiyle kadın ve engelli kooperatiflerine pozitif ayrımcılık sağlanacağını, kooperatifleri şeffaflaştıracak ve onlara yönelik güveni artıracak bir bilgi sistemi kurulacağını, öte yandan bu alanda profesyonelleşmeyi artıracak eğitim düzenlemelerinin hayata geçirileceğini kaydetti.

- "Denetim zafiyetini gideriyoruz"

TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Altunyaldız, milletvekillerinin sorularını yanıtladı.

Türkiye'nin tüm kesimlerini üretime yönlendirmeye çalıştıklarına dikkati çeken Altunyaldız, "Üretimi, istihdamı ve ihracatı önceliyoruz. Hane halklarının gelirlerinin artırılması için her hanenin üretici olmasını önceliyoruz. O yüzden Kooperatifler Kanunu'nda değişiklik yapmak suretiyle sizlerin huzuruna getirmiş durumdayız." dedi.

Türkiye'deki 59 bin 764 kooperatifin, 6 milyon 328 bin 945 üyesiyle çalışarak ekmek, aş ürettiğini dile getiren Altunyaldız, kanun teklifiyle özellikle kadın ve engelli kooperatiflerinde kuruluş aşamasında oluşan masrafların alınmasından vazgeçileceğini belirtti.

Altunyaldız, bilinmeyen bir şeyin yönetilemeyeceğine de işaret ederek, "Tüm kooperatiflerimizin üretimlerini, sağlamış olduğu istihdamı, varsa ihracatı ve ticaret hacimlerini dijital ortamda izleyebilmek ve buna ilişkin sorunları anında müdahaleyle giderebilmek için bir dijital platform oluşturulması ve bunların sistemleştirilmesi konusunda hüküm getiriyoruz. Diğer taraftan, özellikle denetim konusunda dış denetimi kooperatiflere imkan dahilinde getirmek suretiyle, varsa denetim zafiyetini gideriyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Teklifinin tümü ve birinci bölümü üzerindeki görüşmelerin tamamlanmasının ardından maddelere geçildi.