Türkiye'de çam fıstığının "ana yurdu" olarak adlandırılan ve ülkede bu ürünün yüzde 80'ini üreten İzmir'deki Kozak Yaylasında fıstık yetiştiricileri, yaklaşık 9 yıldır devam eden rekoltedeki düşüş nedeniyle zor günler yaşıyor. Çiftçilerden bazıları ürünün kilosu 130 lira olmasına rağmen rekoltedeki düşüklük nedeniyle başka ürünlere yöneliyor.

Bergama Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Fikret Ürper yaptığı açıklamada, 2009 yılından bu yana çam fıstığında sebebi henüz belirlenemeyen bir verim sorunu yaşandığını, bu nedenle yaklaşık 2 bin tonluk üretimin 500 tonlara kadar düştüğünü belirtti. Bölgedeki 16 mahallenin ana geçim kaynağının çam fıstığı olduğuna dikkati çeken Ürper, kilosu 130 liraya satılan fıstık çamını yetiştirenlerin artık bu üründen para kazanamaz hale geldiğini aktararak, "Yayla genelinde üreticinin yıllık kazancı 20-25 milyon liraya düştü. Eskiden 200 milyon lira civarındaydı" dedi.

Ürper, çam fıstığının yüzde 80'ini Kozak'ta üretildiğini, üretimin yüzde 75-80'inin ihraç edildiğini ifade ederek, "Kalite olarak da çok kaliteli fıstıklar yetişiyor bu bölgede. Burada üretilen çam fıstığı tüm dünyada lezzet açısından tutuluyor. Bu nedenle diğer ülkelerde üretilen fıstıklardan daha yüksek fiyatlarda alıcı bulabiliyor. Rekolte sorunu nedeniyle düşük ihracat rakamlarıyla ortaya çıkıyoruz. 10 birim satarken 3 birim satıyoruz. İthalatçılar ihtiyacını başka ülkelerden, daha düşük kaliteli ürünlerle karşılıyor" diye konuştu.

"Ağaçlar kesilmeye başlandı"

Rekoltedeki düşüşün sebebinin birçok üniversitece araştırıldığını kaydeden Ürper, sebebin belirlenemediğini söyledi. Ürper, üreticilerin ağaçlarını kesmeye başladığına işaret ederek, kesimlerin devam etmesi halinde çam fıstığının ana yurdunda yavaş yavaş ağırlığını kaybedeceğine işaret etti.  Ürper, bölgede çam fıstığı araştırma merkezi kurulması için ilgili kurumlarla görüştüklerini, amaçlarının bölgenin ana geçim kaynağı fıstıkla ilgili bilimsel çalışmaların bir merkez bünyesinde yapılması olduğunu belirtti.  

Üreticiler mutsuz

Yayladaki mahallelerden Yukarıbey'in muhtarı Yusuf Doğan, yayladaki mahallelerde 7 bin-7 bin 500 nüfusun bulunduğunu, nüfusun tamamına yakınının çam fıstığıyla geçindiğini anlattı. Doğan, 2009 yılından bu yana kozalakların içinin boş çıktığını, kozalaktaki doluluğun yüzde 90'lardan yüzde 5'lere kadar düştüğünü kaydetti. Bergama'ya 20 kilometre uzaklıktaki yaylada ortalama 17 bin hektar alanda 10 milyon fıstık çamı bulunduğunun altını çizen Doğan, fıstıktan para kazanamayan çiftçinin 50 yıllık fıstık çamlarını keserek yerine mısır, yonca gibi ürünler dikmeye başladığını belirtti.  

Doğan, bazı çiftçilerin ise göçmeyi seçtiğini, sadece kendi mahallerinde 150 civarında kişinin başka bir iş bulmak amacıyla çevre ilçelere göç ettiğini, 16 mahalle genelinde göç edenlerin sayısının bini geçtiğini ifade etti. Ağacı olmasa da fıstık işleme tesisinde çalışarak geçimini yine fıstıktan sağlayanların da işletmelerin işçi çıkartması nedeniyle işsiz kaldığını, sigortalı bir iş için mahalleyi terk ettiğini kaydeden Doğan, eskiden her yıl yaklaşık 10 ev yapılan mahallede son yıllarda hiç inşaat görülmediğini söyledi.  Doğan, çam fıstığının bölgenin can damarı olduğunu dile getirerek, 7 yıldır afet yaşadıklarını, yetkililerden yardım beklediklerini sözlerine ekledi.

İşletmeler işçi sayısını azalttı

Çam fıstığı işleme tesisi sahibi Halil Bayram da yaklaşık 20 yıldır bu işi yaptığını ancak 2009 yılından bu yana zor günler yaşadıklarını ifade etti. Yayladaki rekolte sıkıntısı nedeniyle müşterilerine "yok" dememek için başka bölgelerden takviye ürün getirmek zorunda kaldığını anlatan Bayram, 2009'da 200 ton çam fıstığı işlediklerini, geçen sene bu rakamın 56 tonda kaldığını belirtti.  Bayram, "Bölgemizde 10 işletme var. Geçen sene 3'ü faal olarak çalıştı. Diğerleri mevsimsel çalışmaya başladı. Normalde 12 ay çalışırız. Rekoltenin düşmesi firmaları buna zorladı. Eskiden 15 kişi çalışırdı burada, şu an 7-8 işçiye düşürdük. Çünkü ürün yok" ifadelerini kullandı.