1961 yılında Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından Fırat Havzası özelinde başlatılan toprak ve su kaynaklarını geliştirme projesi 1977 yılında Fırat Havzası ve Dicle Havzası projeleri birleştirilerek GAP adını aldı. Hedef olarak 1 milyon 800 bin hektarlık alanın sulanması planlandı. Proje kapsamında şu anda 474 bin hektar alana su ulaştı. Diğer bir deyişle, hedefin yüzde 26.3'lük kısmı gerçekleştirildi.

DSİ yeni çalışma yapacak

Al Jazeera'dan İrfan Bozan'ın haberine göre; GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Mehmet Açıkgöz, 1 milyon 800 bin hektarlık alanın sulanması hedefinin gözden geçirileceğini söyledi:

"1 milyon 800 bin hektarlık alanı DSİ tekrar bir gözden geçirecek . Bu gerçekten ekonomik mi?  1960'lara dayalı olarak yapılan etütler neticesinde 1 milyon 800 bin hektarlık bir hedef konmuş. Orada, o zaman ki su ölçümleri ne derece sağlıklı. DSİ tekrar bir çalışma yapacak. Yeni etütler yapılacak bu 1 milyon 800 bin hektar olmaz ama bir buçuk milyon hektar olur diye ben düşünüyorum."

Hedefin küçülmesinin nedeni, enerji kullanılarak aktarılan suyun kullanımının ekonomik olmaması. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Açıkgöz, bu konuda Adıyaman Samsat sulama projesini örnek gösteriyor:

"Bazı yerlere pompaj sulaması gitti. Su elektrikle çalışıyor. Hâliyle elektrik masrafı var. Sulama birliği suyun maliyetinin yüksek olması nedeniyle o suyu kullanmıyor Meselâ, Adıyaman Samsat projesi bu nedenle kullanılamıyor. Biz, şimdi güneş enerjisi için santral kurup, maliyeti düşürerek sulama hizmetini öyle hizmete sokacağız."

2019'da Diyarbakır ve Mardin'in büyük kısmı suya kavuşacak

GAP için farklı hükümetler farklı tarihlerde hedefler koydu. Bunlardan en iddialısı 2007 yılında hazırlanan ve 2008-2012 eylem planıydı. Bu planda 2012 yılına kadar 1 milyon 68 bin hektarlık alanın suya kavuşturulması hedeflendi. 2016 Haziran ayı itibariyle bu hedefin yüzde 44.6'sı gerçekleşti. Mehmet Açıkgöz'e göre gecikmenin nedeni parasal sıkıntılar değil.

"Bu hedef daha önce tamamlanacaktı. Kamulaştırma sorunları bizi yavaşlattı. 2019'da hepsini tamamlayacağız. Terör, kamulaştırma, dağınık parsellerin bir araya getirilmesi sorunları bizi yavaşlattı. Suyun gitmesi için parsellerin sulama şebekesine uygun hâle getirilmesi gerekiyor. Bazı yerlerde vatandaş birleştirme istemedi, ikna süreci işledi, bu da bizi yavaşlattı. Bazı projelerin ihaleleri iptal edildi. İşi bırakan müteahhitler oldu. Ödenek anlamında tek bir sıkıntı yoktu. Eskiden sorun paraydı, şimdi bu sorun artık yok."

Silvan ve Cizre barajları sıkıntılı

GAP İdaresi, öncelikle 2007 yılında açıklanan 1 milyon 68 bin hektarlık alanın tamamlanması için çalışıyor. 2019 yılına kadara tamamlanması hedeflenen proje ile Mardin Ovası, Diyarbakır'ın büyük kısmı, Urfa'nın ise Viranşehir ve Ceylanpınar ilçeleri suya kavuşacak. Suyun daha doğuya yani Cizre, Silopi, Nusaybin'e taşınması için Silvan ve Cizre barajlarının tamamlanması gerekiyor. Her iki barajın yapılması da şartlara bağlı. Yaşanan çatışmalar nedeniyle Silvan Barajı inşaatı ilerleyemiyor. Cizre Barajı için ise, Ilısu Barajı'nın tamamlanması gerekiyor. Ilısu Barajı'nın yüzde 79'u tamamlanmış durumda. Dolayısıyla Cizre, Silopi, Nusaybin, İdil hattının suya kavuşması 2019 hedefleri arasında yok.

Öncelik sulama projelerine

Yıllardır süren GAP kapsamında enerji yatırımlarına, yani elektrik üreten barajlara öncelik verilmesi nedeniyle sulama yatırımları hep geride kaldı. Enerji yatırımlarında gerçekleşme oranı yüzde 80'lerde iken, 1 milyon 800 bin hektarlık hedefin ancak çeyreği biraz aşıldı. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Mehmet Açıkgöz, 2008 yılından bu yana sulamaya ayrılan yatırımların 10-12 kat arttığını söyledi ve ekledi: "Diğer alanları ihmal etmeden sulama öncelikli yatırımlara hız veriyoruz artık."