Ülke üretiminin yüzde 60'ının karşılandığı Adana'da, yer fıstığında aflatoksin maddesinin ortaya çıkmasını sağlayan iki mantar türüne karşı TÜBİTAK destekli biyolojik mücadeleyi esas alan çalışma başlatıldı.

Geçen yıl hayata geçirilen projede, aflatoksini üreten mantar türlerine karşı, ABD'de de kullanılan bir çeşit yararlı mantarın ürün üzerindeki etkileri sınandı.

Çukurova Üniversitesinin (ÇÜ) üretim alanı iki tarla hastalık yapıcı mantar bulaşmış yer fıstığı tarlasının bir kısmına bu mantar türü ile müdahale edildi, diğer tarlaya herhangi bir müdahale yapılmadı.

İlk yıl sonunda ulaşılan sonuçlara göre, mücadele yapılan üründe aflatoksin miktarı sınır değerinin altında tespit edilirken, diğer tarladaki üründe sınır değerin çok üstünde rakamlar görüldü. 

ÇÜ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Başkanı Prof. Dr. Halis Arıoğlu, aflatoksinin, yer fıstığı dahil yağlı tohumlarda  Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus mantarları tarafından oluşturulduğunu, tüketilmesi halinde karaciğerde birikerek kansere yol açan çok zehirli bir madde olduğunu söyledi.

Aflatoksinli ürünün acı olması ve ikiyi ayrıldığında ortasındaki küfle tespit edilebileceğini anlatan Arıoğlu, bu ürünlerin tüketiminden şiddetle kaçınılmasını gerektiğini belirtti.

Yer fıstığını ikiye ayırıp tüketin

Arıoğlu, Türkiye'de yer fıstığında müsaade edilen aflatoksin miktarının 10, ABD'de 20, AB ülkelerinde ise 4 ppb olduğunu belirtti.

Türkiye'de yer fıstığının bütün ve çerezlik şekilde tüketildiğini, bu nedenle zehirli ürünlerin tespitinin ancak ağza acı tadı geldiğinde mümkün olabildiğini dile getiren Arıoğlu, şunları kaydetti:

"Oysa ABD ve gelişmiş ülkelerde yer fıstığı, dışındaki ince kabuk soyulup iki parçaya ayrılmakta ve renk değişimine göre lazerli ayırıcılardan geçmek suretiyle aflatoksin bulaşık fıstıklar ayıklandıktan sonra piyasaya sürülmekte ama maalesef ülkemizde böyle bir şans ve alışkanlık yok. Aflatoksinli fıstık, ürünün ortasından belli olur. Bizim insanımız o ince kabuğu soyulmuş fıstığı dahi beğenmiyor. Kabuklu ve bütün olarak tüketiyor. Oysa mutlaka kabuğunu soyup iki parçaya ayırıp, içini kontrol ettikten sonra yemeleri lazım ki fıstıkta oluşmuş mantarı görebilsinler."

Mantara karşı mantarla mücadele

Arıoğlu, aflatoksin oluşturan bu mantarların tarlada ürüne bulaşmasını önlemeyi öngören TÜBİTAK destekli proje hazırladıklarını belirtti.

Tarımsal Araştırma Genel Müdürlüğü Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsünden Işılay Lavkor liderliğinde, ÇÜ Gıda Mühendisliği Bölümünden Doç. Dr. Işıl Var, Düzce Üniversitesi Doğa Bilimleri ve Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Sevcan Öztemiz ile yürütülen projede, yer fıstığı tarımının en fazla gelişmiş olduğu ABD'de kullanılan bir mantar türünün sınandığını aktaran Arıoğlu, biyolojik mücadeleyi öngören çalışmada hastalık bulaştırılmış tohumun ekildiği iki ayrı yer fıstığı tarlası oluşturduklarını, bu tarlalardan birisine mücadelede kullanılan mantarla muamelede bulunduklarını anlattı.

Hasat sonrası yapılan analizlerde uygulama yapılan fıstıktaki aflatoksin miktarının sınır değerin çok çok altında iken uygulama yapılmayan üründe bu değerin çok üstünde ölçüldüğünü anlatan Arıoğlu, ikinci yılda da yapılacak çalışmanın ardından üreticilere tarlada aflatoksinle mücadelede önemli bir yol haritası sunabileceklerini bildirdi.

Arıoğlu, "Proje sona erdiğinde araştırmanın sonuçlarını üretici ve tüccarla paylaşacağız. Önümüzdeki yıldan itibaren de bu mantarın Türkiye'de kullanılmasına başlanacaktır. Bunu kullandığımız zaman yer fıstığı tarladan depoya temiz gelecek, dolayısıyla depoda herhangi bir şekilde aflatoksin oluşumu başlamayacak. Yani gönül rahatlığı içinde temiz, aflatoksin bulaşığı olmayan yer fıstıklarını tüketicilerin hizmetine sunacağız. ABD'de bu mantar sayesinde yer fıstığında aflatoksin tarih olmuştur. Türkiye'de de yer fıstığında aflatoksinin tarih olacağını düşünüyorum." değerlendirmesinde bulundu.