Tarımsal üretim için bir yerden bir yere göç eden ve tarım sezonu sonunda evlerine geri dönen işçiler için mevsimlik tarım işçisi tanımı kullanılmaktadır.

 Dünya Çalışma Örgütü'nün yayımladığı raporlarda; sürdürdürülebilir tarımsal üretimin kaynağı olarak tanımlanan mevsimlik tarım işçilerinin, dünya genelinde 1,1 milyar tarım iş gücünün yaklaşık 450 milyonunu oluşturduğu açıklanmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'nun istatistiklerine göre yaklaşık 30 milyon kişi olarak istihdam edilen aktif iş gücünün yüzde 25'ini tarım iş gücü oluşturmaktadır. 7,5 milyon tarım iş gücünün en az yarısını ise mevsimlik tarım işçilerinin oluşturduğu tahmin edilmektedir. Dünyada ve ülkemizde bu işgücünün önemli bir bölümü kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. Bu işçiler genellikle kırsal alanda yaşayan, eğitim olanaklarından yeterince yararlanamamış, nitelikli mesleki eğitimi ve donanımı olmayan yoksul insanlardan ve son zamanlarda işsiz ve atanamayan gençlerden oluşmaktadır.

 Mevsimlik tarım işçiliği yaklaşık olarak yılın dört ayı yapılmaktadır. Karadeniz'de fındık, Ege'de yaş sebze,pamuk ve zeytin, Çukurova'da pamuk ve Orta Anadolu'da soğan, şeker pancarı ve kayısı sektöründe olmak üzere toplama,çapa, kurutma ve serme işlerinde çalışılmaktadır. Geçimlerini sağlamak için çalışmaya adeta balık istifi şeklinde kamyon kasalarında yolculuk yaparak giden aileler, gittikleri yerlerde de genellikle çadırlarda, hijyenik olmayan koşullarda ve sağlıksız şartlarda yaşamlarını sürdürmektedir.

 İşverenle işçi arasındaki, bölgelere ve ürüne göre genelde farklı adlandırılan  tanımlamalar mevcuttur. Ege Bölgesi'nde dayıbaşı; Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu'da elçi - aracılar, ailelere iş bulurlar. Ailelerin ulaşımı, nerede konaklayacağı ve hangi işlerde çalışacaklarını düzenleyip işçilere verilen ücret üzerinden belli bir komisyonu da alırlar.

 Günlük ortalama 50 TL alan tarım işçileri herhangi bir güvenceye sahip değildir. Günde 12-13 saat zor şartlarda çalışmalarının yanında gün doğmadan yollara çıkmak, iş güvenliği, ücret, sosyal güvence, çocukların eğitimi ve etnik ayrımcılıkla karşı karşıya kalmak gibi pek çok sorunla boğuşmaktadırlar.

 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) için hazırlanan "Türkiye'de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları" adlı raporda kadınların erkeklerden daha düşük ücret aldıkları ve ödemelerin kadınlara değil de eşlerine yapıldığı, kadınların ev işlerinin yanında çocuk bakımı ve tarlada çalışma gibi ekstra işlerin altında ezildikleri de gözler önüne serilmiştir.

 Türkiye'deki mevsimlik tarım işçilerinin yaşadıkları sorunlara dünyanın birçok ülkesinde rastlanıyor. Ancak gelişmiş ülkelere baktığımızda ise, bu problemlerin önüne geçmek için yapılan uygulamaları görmek mümkün. Örneğin; Portekiz'de belirli tatil günleri olan mevsimlik işçilere, çalışmadıkları bu tatil günleri için de ücret ödeniyor, Noel'de ikramiye veriliyor, tazminatları sözleşmelerin süresiyle orantılı olarak belirleniyor ve herhangi bir iş kazasına karşı sigortalanarak tıbbi muayene olmaları sağlanıyor. 

 İş gücüne ve tarım ekonomisine büyük miktarda katkı sağlayan mevsimlik tarım işçilerinin çalışma koşullarını ve ekonomik durumlarını iyileştirmek üzere yapılabilecek temel çalışmalar ve müdahaleler şöyle sıralanabilir:

• Gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Çocuk işçi çalıştırmaya son verilmelidir. Çalışan ailelerin çocuklarının da daha iyi şartlarda zaman geçirmesine ve zamanında okullarına gidebilmesine ortam hazırlanmalıdır.
•  Tarımda çalışanların durumunu belirlemek üzere, ulusal düzeyde veri tabanı hazırlanmalı ve yörelere özgü risk faktörleri, kaza ve hastalıkların izlenmesini içeren bir sistem kurulmalıdır.
•  Tarımsal ilaçlamada, çevre, insan ve çalışan sağlığını tehdit eden unsurların ortadan kaldırılması için üreticiler, satıcılar, çiftçiler ve işçileri kapsayan ortak müdahaleler geliştirilmelidir.
•  Tarımda çalışanların yaşam şartlarının iyileştirilmesi için, öncelikle temiz içme kullanma suyu, atıkların yok edilmesi başta olmak üzere çalışma ortamlarının iyileştirilmesine yönelik projeler geliştirilmelidir.
•  Mevsimlik tarım işçileri, çalışma hayatı kapsamında; mevcut sosyal güvenlik sistemlerine entegre edilmeli, dayıbaşı ve elçilerin kayıt altına alınması sağlanmalı, tarım alanlarına güvenli ulaşımları sağlanmalı ve erişilebilir bir sağlık hizmeti modeli geliştirilmelidir.

                                                                                                                                        Tarım.com.tr Editörü

                                                                                                                                         Hayal Senem Sayan